ixpopoyotilia
Paleografía:
ixpopoyotilia, nite
Grafía normalizada:
ixpopoyotilia
Prefijo:
nite
Tipo:
v.t.
Traducción uno:
cegar a otro, pt. oniteixpopoyotili (15-) / ser causa de ceguedad en las buenas costumbres, pt. oniteyxpopoyotili (20)
Traducción dos:
cegar a otro, pt. oniteixpopoyotili (15-) / ser causa de ceguedad en las buenas costumbres, pt. oniteyxpopoyotili (20)
Diccionario:
Sahagún Escolios
Contexto:CEGAR A OTRO, PT. ONITEIXPOPOYOTILI (15-)
Amo qualli citli xolopihilama (12), tetlayouayan aquiani teuvitiliani (13) teuvitilia (14), tlaixpopoyotilia (15), tlaouicanaquia ouicâ tlauica, quauitl texcalli, yxtlauatl, atoyatl, tepexitl quitenamictia = Las condiciones de la mala abuela son estas es vieja boba o tocha de mal concierto y de mal recaudo desperdiciadora y de mal exemplo.
12: vieia tonta
13: persona que da mal exemplo y mala dotrina
14: guiar aotro p[ar]a camino peligroso para andar o para biuir pt. oniteovitili
15: cegar aotro pret. oniteixpopoyotili, onitlaouicanaqui
(A_91v-92r)
SER CAUSA DE CEGUEDAD EN LAS BUENAS COSTUMBRES, PT. ONITEYXPOPOYOTILI (20)
yn tenan(1*) tlaueliloc, yn amo qualli, tlacanexquimilli (2), xolopitli (3), tonalcochqui (4), maxixilopauax (5), tlanênpopoloani (6), tetlaixpachilhuiani (7), tetlanaualchiuiliani (8), tetlanaualpolhuiani (9), tlaxiccavani (10), tlatlatziuhcavani (11), tlatlavelcauani (12),haquentema (13) haquêtemati (14), haquêmotecuitlauia (15), hatecamochiua (16), hatle (17) ipâ tlachia, teatoyauia (18), tetepexivia (19), teixpopoyotilia (20) tochin maçatl (21) yyuui quiteittitia, quitetoctia patlauac vtli quitenamictia (22) = Madre mala.
La madre mala es boba, necia, dormilona, perezosa, desperdiciadora, persona de mal recaudo, descuidada de su casa, dexa perder las cosas por pereza o por enojo, no cura de las necesidades de los de su casa, no mira por las cosas de su casa, no corrige las culpas de los de su casa, y por eso cada día se empeora.
* El hijo de principal dize asu madre nopiltzintzin, nopiltzintzine. La hija dize le, noconetzin, notecu, totecu.
* El hijo del pili, mercader, o oficial dize asu madre, niccauhtzin, niccauhtzine, la hija dizele, noconetzin, notecutzin
* El hijo del labrador dize asu madre, nonâtzine, nonâtze, pitze, pitzetzine, pitzetze, tecitztze, tecitzine, notecitze, la hija dizele, nonâtzin pitzin
1 : madre mala. caso. notlauelilo ca na, mi madre mala.
2: cosa boba. ca notlacanexquimil.
3 : cosa necia, ca. noxolopi
4: cosa q? duerme entre dia o dormilona. Ca. notonal cochcauh
5: cosa maniaca o fluxa. Ca. nomaxixilopauax, nomaxixilopauaxticauh
6: cosa desperdiciadora. Ca. notlanêpopolocauh
7: persona que sisa caso notlaixpachocauh. Notetlaixpachilhuicauh
8: que engaña con mentira ca. notetlanavalchihuilicauh
9 : idem ca. notetlanavalpolhuicauh
10: p[er]zona que dexa de hazer lo que debe ca. notlaxiccauhcauh
11 : persona q? dexa perder las cosas por negligêcia
12: persona q? dexa perder las cosas por enojo o tedio. Ca. notaltlauelcauhcauh
13: persona q? no cura de nadie. Ca. aqênotematcauh
14: no tener cuidado de nadie. P? haquêontemat
15: idem. p? haquê oninotecuitlaui
16: idem. p? haoteca ninochiuh
17: no mirar por las cosas para q? no se pierdan. P? hatleypâ onitlachix
18: dar ma[l] exemplo. Pt? oniteatoyaui
19: idem. p? onitetepexiui
20: ser causa de ceguedad en las buenas costumbres. Pret? oniteyxpopoyotili
21 criar los hijos bestiales
22 : enseñar camino ancho en las costumbres. Pret? patlauac otli ontenamicti
(A_88v)
Fuente:
1565 Sahagún Escolio