Buscar:  
Diccionarios:
Alarcón
Arenas
Bnf_361
Bnf_362
Bnf_362bis
Carochi
CF_INDEX
Clavijero
Cortés y Zedeño
Docs_México
Durán
Guerra
Mecayapan
Molina_1
Molina_2
Olmos_G
Olmos_V
Paredes
Rincón
Sahagún Escolio
Tezozomoc
Tzinacapan
Wimmer
Palabra: Palabra exacta  Inicio Cualquier parte
En: Náhuatl Grafía normalizada Traducción
Resultados

axin 

Paleografía: axin
Grafía normalizada: axin
Traducción uno: axin, simple (planta) / medicina, simple
Traducción dos: axin, simple (planta) / medicina, simple
Diccionario: Alarcón
Contexto:AXIN, SIMPLE (PLANTA)
§ Tla xihualauh xoxouhqui cihuatl: ye yhuicpa, tiauh nota xiuhtli milintica, nahui acatl tzoncoztli. Compa oquitlalli in itleuh nota xiuhtli milintica, nahui acatl tzoncoztli(29). / Ticcehuiz; ye tichuica xoxouhqui cihuatl, nonan chalchicueye; ticcehuiz in itleuh campa oquitlalli. tla xihualhuia coçauhqui tlamacazqui, chicnauhtlatecapanilli, chicnauhtlatetzotzonalli, ye yhuan tiauh, yhuan timomoliuhtiuh; ye tic-huica coçauhqui tlapapalacatl. / Tla xihualhuia, nonan chalchicueve; aman yequene tla xihualhuia: tla xicpopoliti nota nahui acatl milintica ihio, ytlatol. Iniquac in tlanez quimocamahahuiltizquia: mopan ceceuhqui, mopan popoliuhqui. Aman yequene ticpopoloz, tictlatiz, ticquixtiz. §
A las enfermedades que se comprehenden debajo de los nombres de sarpullido y empeines, aplican asi las mismas mediçinas que son ante todas cosas, roçiar la parte enferma con agua conjurada y acompañada con su conjuro y encanto, y luego aplican otros simples como son tlacopatli, piçiete y axin, diçiendo tambien su parte de conjuro a estas mediçinas y a otras cuales quien que aplican; diçen pues el conjuro hablando al agua: Ven acá, tu verde muger que as de ir contra mi Padre la cometa que centellea, contra las quatro cañas de los cabellos rubios: has lo de apagar; ya llebas la verde muger madre, la de la saya de piedras preçiosas: apaga su fuego donde lo puso. / Ven acá, espiritado amarillo, y tu nueue vezes golpeado, nueue vezes aporreado, que ya la acompañas y bas embuelto con ella tampien te acompaña el amarillo, el axin bolador. Está en lo que te digo, mi madre la de las nahuas preçiosas (el agua). / Aora es ello, acude con lo que te digo; ve a destruir a mi padre las cañas que echan llamas (el fuego metph.), su resuello y voz, quando mas resplandeçe, quando mas claro esta se queria burlar de ti, pero en ti afloja y pierde su fuerça. Aora finalmente lo as de detruir, escureçer y quitar de adelante.
(VI, 25 Para sarpullido, empeines y enfermedades deste genero, (482))


MEDICINA, SIMPLE
§ Tla xihuallauh, tlauhqui tlapapalacatl. Aman yequene ticquixtiz, ticopopoloz. Onihuala nican nimitz-itiz, cacauhqui (¿?) totonqui, xoxouhqui totonqui, yayauhqui totonqui, iztac totonqui. Nican nimitzpehuiz, nican nic-hualhuicac nochicnauh-acatl (coanenepilli quitequilia). Tla xihuallauh nocihuapo, tlatlaulaqui cihuatl; tla xoctoca tlahçotli. Ma çan tlen ticchiuh, ma timopinauhti. Cuix ne ninopinauhtiz? Ca tehuatl. / Tla xihualauh, iztaccihuatl; tla xinelhuayo cotonati: no te, iztaccihuatl. Tla xihuallauh, tlatlauhqui cihuatl. Tlein ticchihua nican? Tlein ticaitia inin tlacatl motolinia. Tla xihuallaula tlalcoçahuitl: nican tic-yacatzacuiliz tocatlatlauhqui. §
Quando inuoca al agua rosia la parte afecta con ella y quando alaba esta parte del conjuro, sopla la parte ençendida como haçen los saçerdotes a la criatura en el baptismo. Auiendo roçiado y soplado lo que está sarpullido o inflamado, dispone luego la vntura que suele hazerse con vna mediçina simple llamada Axin, y para ello diçe: Ea acude, el colorado vermejo bolador, que aora sin duda ni dilaçion has de quitar y destruir esta enfermedad ha uenido a darte a beber el amarillo calor, el verde calor, el pardo calor, el amarillo calor, el blanco calor (mediçinas simples de que vsan), con que echarte de aqui (coanenepilli) y para esso traigo mi nouena caña al coanenepilli: (aqui le pone le coanenipilli) «y le pone ençima vn genero de grama que quando, se seca vermegea» (por los cañutos que hace la mata). / Ven tu mi compañera, la muger vermeja (coanepilli) sigue al preçioso, y mira lo que hazes no caigas en verguença, que si no surte efeto no sera verguença mia sino tuya. (Prosigue hablando al copal que es ençienso de esta tierra). / Ea ven, la blanca muger, ve a cortar de Raiz «suple este mal o enfermedad» haz tu lo mismo blanca muger (la sal). / Ven acá tu vermeja muger (el sarpullido); a qué proposito estás aqui, y para qué hazes este daño a vn desbenturado. Ea ya, ven tu, tierra amarilla, y ataja los passos a la araña dicha tlatlauhqui.
(VI, 25 Para sarpullido, empeines y enfermedades deste genero, (483))

Fuente: 1629 Alarcón


Entradas


axin - En: 1571 Molina 1    axin - En: 1571 Molina 2    axin - En: 1579 Durán    axin - En: 1580 CF Index    axin - En: 1580 CF Index    axin - En: 1598 Tezozomoc    axin - En: 1629 Alarcón    axin - En: 1780 ? Bnf_361    axin - En: 1780 ? Bnf_361    axin - En: 1780 Clavijero    axin - En: 2004 Wimmer    

Paleografía


Axin. - En: 1780 ? Bnf_361    Axin. - En: 1780 ? Bnf_361    axjn - En: 1580 CF Index    

Traducciones


betúm amarillo - En: 1598 Tezozomoc    La grosura de ciertos gusanos que se emplea útilmente en la Medicina - En: 1780 Clavijero    Betún amarillo - En: 1579 Durán    axin, simple (planta) / medicina, simple - En: 1629 Alarcón    barniz de otra manera. - En: 1571 Molina 1    1. zoologie, cochenille mexicaine (Dactylopius coccus, Costa 1835), chenille d'environ 2cm de long qui vit sur les cactus nopal (Opunia ficus indica) et secrète une substance, l'aje ou cochenille, utilisée à différents usages. / zoologie, cochenille mexicaine (Dactylopius coccus, Costa 1835), che - En: 2004 Wimmer    X-89(2) 90(6), XI-132 133 - En: 1580 CF Index    cierto vnguento desta tierra. - En: 1571 Molina 2    Barniz de otra manera, dar lustre con aceite de chia. - En: 1780 ? Bnf_361    Un genero de barniz. - En: 1780 ? Bnf_361    III-5 - En: 1580 CF Index    

Textos en Temoa

65v 299

] in iiaca in iuelica in tletl quitta in tleco motlaça centlalli momana in iiauiiaca ¶ In chapuputli ontlamantli inic monequi Inic centlamantli ic monequi iietlalli moneloa ic mauialia in iietlalli centlalli momana in iiauiaca iietl chapupuio Inic ontlamantli imonecca cioa intech monequi quiquaqua in chapuputli Auh inin quiquaqua itoca tzictli amo çan iuhqui in quiquaqua caxuia axin quineloa in çan iuhqui amo uel moquaqua çan papaiaca auh inic qualtia maxuia axin moneneloa ic atia ic iamania Auh in inpaniti tzicquaqualiztli in innemac iehoantin in ichpopuchtotonti in ichpuchtepitoton in cioapipiltotonti no iehoantin intech monequi in ie uel cioa in ie uel ichpopuchti ioan muchin in cioa in ichpopuchti mixmana in tzicquaqua In tecioaoan no tzicquaqua [fol v