Buscar:  
Diccionarios:
Alarcón
Arenas
Bnf_361
Bnf_362
Bnf_362bis
Carochi
CF_INDEX
Clavijero
Cortés y Zedeño
Docs_México
Durán
Guerra
Mecayapan
Molina_1
Molina_2
Olmos_G
Olmos_V
Paredes
Rincón
Sahagún Escolio
Tezozomoc
Tzinacapan
Wimmer
Palabra: Palabra exacta  Inicio Cualquier parte
En: Náhuatl Grafía normalizada Traducción
Resultados

cemilhuitl 

Paleografía: cemilhuitl
Grafía normalizada: cemilhuitl
Tipo: r.n.
Traducción uno: día (34) / un día (30)
Traducción dos: día (34) / un día (30)
Diccionario: Sahagún Escolios
Contexto:DIA (34)

Metztli (1). tecuciztecatl.
Yn iquac yancuican valmomana coltontli (2) yuhquin teçacanecuilli (3), teçacanecuiltontli, ayamo (4) tlanextia: çan yuiyan (5) veixtiuh (6), malacachiuhtiuh (7). teuilacachiuhtiuh. Caxtoltica (8) ÿn vel malacachiui (9), teuilacachiui, yn vel maci (10), yn chicaua (11). Auh yn iquac vel oyaualiuh, omalacachiuh, ynic valneci, ynic valmomana yn vmpa (12) yquiçayan (13) tonatiuh yn iquac ye tlapoyaua (14) yuhquin (15) comalli (16), veipol (17), vel teuilacachtic (18), malacachtic, yuhquin tlapalli chichiltic, chichilpatic (19). Auh q'niquac in ye achi (20) quiualtoca (21), in ye ualacoq'ça (22) iztaya (23): mitoa ye tlachia (24), ye tlanextia ÿn metztli, ye metztona: yztalectic (25) vel iztac (26), ynic motta (27) ynic neci iuhqüen tochton (28) yxco (29) vetztoc (30). Yntlacamo (31) tle mixtli. ÿntlacamo mixxoa (32). mixtemi. yuhquïn tona yc tlaneci, mitoa yehon (33) cemilhuitl (34) vel tlanaltona (35). tlanaltonatimani. tlacalantoc. tlacalantimani. Auh yn iquac ouelacic (36). ouelmacic. ytlanextiliz (37) ÿn izquilhuitl (38) yc veya (39), malacachiui: çan (40) iuh nenti oc (41) ceppa tepitonaui (42), tepitonauhtiuh, oc ceppa yuhqui mochiua ynic yäncuican valmomana, çan iuiyän (43) poliui (44), poliuhtiuh: mitoa ye önmiqui (45) ÿn metztli ye ve in quicochi (46), ye ve in ic cochi ye tlathuitiuh (47), ye tlathuinavac (48) ÿn valquiça. Auh yn iquac vel ompoliuh, mitoa önmic ÿn metztli:
= Capitulo segundo
De la luna
Cuando la luna nuevamente nace, parece un arquito de alambre delgado; aún no resplandece; poco a poco va creciendo. A los quinze dias es llena; y cuando ya es llena, sale por el oriente a la puesta del sol. Parece como una rueda de molino grande, muy redonda y muy colorada; y cuando va subiendo, se para blanca o resplandeciente; parece como un conejo en medio de ella; y si no hay nubes, resplandece casi como el sol, casi como de dia. Y despues de llena cumplidamente, poco a poco se va menguando, hasta que se va a hazer como cuando començo. Dicen entonces: "Ya se muere la luna; ya se duerme mucho;" esto es cuando sale ya con el alva. Al tiempo de la conjuncion dizen: "Ya es muerta la luna."

1: luna
2: arquillo
3: barbute amanera de medio arq?llo caso. notêçacanecuil. notêçacanecuilton
4: aun no
5: poco a poco
6: yrse engrandeciendo pt. oueixtia
7: yrse haziendo redondo. pt. omalacachiuhtia. oteuilacachiuhtia
8: a los quinze dias
9: acabarse de aredondear. pret. oyaualiuh. omalacachiuh. oteuilacachiuh
10: perfectionarse. pt. omacic
11: hazerse fuerte pt. ochicauac
12: aculla
13: a la salida. caso. noquiçaya
14: a la tarde. o a la puesta del sol
15: asi como
16: comal. caso. nocomal es vna torta de barro cozido en que cuezen las tortillas.
17: grandazo
18: cosa redonda y llana caso. noteuilacach.
19: cosa muy colorada.
20 vn poco.
21: proceder. pt. oquiualtocac
22: se sube en alto pt. oualacoquiz
23: pararse blanca pt. oyztaz
24: resplandecer pt. otlachix. otlanexti. ometztonac
25: cosa blanquezina. cosa muy blanca
26: cosa muy blanca
27: parecer. omottac. onez
28: coneivelo
29: en la cara. caso. nixco.
30: estar echado pret. ouetztoca
31: si ninguna cosa
32: anublarse pt. omixxoac
33: casi
34: dia
35: resplandecer mucho, o echar mucha clarida de si. pt. otlanaltonac. otlanaltonatimanca, otlacalantoca, otlacalantia
36: cumplirse o perfecionarse pt.oacic. omaci.
37: resplandor o claridad. caso. notlanex. notlanextiliz
38: tantos
39: engrandecerse o crecer pt. oueix
40: poco a poco
41: otra vez
42: achicarse o menguarse pt. otepitonauh. otepitonauhtia
43: poco a poco
44: desparecer. opoliuh opoliuhtia
45: morirse pt. onimic.
46: dormir mucho pt. onicoch.
47: amanecer pt. otlathuic
48: junta al alua

(P_161r)


UN DIA (30)

Auh (20) yn iquac (21) ye ipan ylhuiuh, yn iquac yancuicän (22) valquiça (23). valmomana. Valpetzini (24): tlenamacoya (25). tlatotonilo. Neçoa (26). Jn hin (27) muchiuaya (28) nappa (29) cemilhuitl (30) : yquac in youatzinco (31), yoan nepäntla (32) tonatiuh, yoan yquac in ye önmotzcaloa (33), in ye önmopiloa: yoan iquac yn oncalaqui (34), yn onaqui, yn önmotzineua. = Y en esta fiesta del sol ofrecian encienso y sa[n]gre de las orejas quatro vezes: vna en saliendo el sol, otra al medio dia, y a la hora de visperas y qñ se ponia

20: y
21: cuando
22: primeramente
23: salir pt. oniquiz. oninoman
24: asomar pt. onipetzin
25: echar encienso con la mano de barro en que están brasas. pt. onitlenamacac
26: untarse con sangre de las orejas las maxillas pt. oninizoc
27: esto
28: se hacia pt. onicchiuh
29: cuatro veces
30: un dia
31: mañana
32: medio dia
33: pasar el sol de medio dia pt. ömotzcalo
34: entrarse pt. ocalac, onac, ômotzineuh

(P_160r)

Fuente: 1565 Sahagún Escolio


Entradas


cemilhuitl - En: 1547 Olmos_G    cemilhuitl - En: 1551-95 Docs_México    cemilhuitl - En: 1565 Sahagún Escolio    cemilhuitl - En: 1571 Molina 1    cemilhuitl - En: 1571 Molina 1    cemilhuitl - En: 1571 Molina 2    cemilhuitl - En: 1580 CF Index    cemilhuitl - En: 1580 CF Index    cemilhuitl - En: 1580 CF Index    cemilhuitl - En: 1580 CF Index    cemilhuitl - En: 1580 CF Index    cemilhuitl - En: 1580 CF Index    cemilhuitl - En: 1580 CF Index    cemilhuitl - En: 1580 CF Index    cemilhuitl - En: 1645 Carochi    cemilhuitl - En: 1692 Guerra    cemilhuitl - En: 1780 ? Bnf_361    cemilhuitl - En: 17?? Bnf_362    cemilhuitl - En: 2004 Wimmer    

Paleografía


cemilhujtl - En: 1580 CF Index    cemilhvitl - En: 1580 CF Index    cemilvitl - En: 1580 CF Index    çemjlhujtl - En: 1580 CF Index    cemjlhujtl - En: 1580 CF Index    cemjlhvitl - En: 1580 CF Index    cemjlvitl - En: 1580 CF Index    

Traducciones


un dia - En: 1547 Olmos_G    dia. - En: 1571 Molina 1    dia y noche. - En: 1571 Molina 1    día (34) / un día (30) - En: 1565 Sahagún Escolio    Todo el dia - En: 17?? Bnf_362    un día / todo el día - En: 1645 Carochi    II-42, IV-113, VII-1(2) 3 35(2) 41, VIII-85, IX-14 18 27 31 42 56, X-94 - En: 1580 CF Index    Durant le jour, tout au long du jour. - En: 2004 Wimmer    vn dia. - En: 1571 Molina 2    Dia y noche - En: 1780 ? Bnf_361    Todo el dia - En: 1692 Guerra    día / días - En: 1551-95 Docs_México    II-57(2) 60 61 68 70 76 78 91 96 103 108 111 159, III-1 62 65, IV-114 127 - En: 1580 CF Index    VI-52 - En: 1580 CF Index    VI-45 - En: 1580 CF Index    XI-177 - En: 1580 CF Index    I-29, II-47 54 66 95 98 118 127 131 134 141 151 155 168 181 182 186(2) 187(3) 188(3) 190 193 216(2), IV-1 19(2) 43 46 69(2), V-194 195, VIII-5 52(7) 56(2) 63 65, X-141 168 173, XI-44(3) 129 187(2) 216, XII-91 92 116 122 - En: 1580 CF Index    VI-67 68 81 160 184 191(2) 195 197(2) 198(2) 239 253 - En: 1580 CF Index    VI-8 13 17 18(2) 21 37 49 58 63 92(2) 95 179 184 190 194 197(2) 253, X-154 - En: 1580 CF Index    

Textos en Temoa

24r 433

Quenin tiquittoa ya Icelteotl Ypalnemoani aya oc cemilhuitl y motloc monahuac y in cuix aoc nello ninotolinia yyao yyahue ohuaya etcetera

433. ¿Cómo lo dices, Dios único, Dador de la vida? Todavía un día junto a ti, a tu lado. ¿Acaso en verdad ya no soy menesteroso? ±