centetl
Paleografía:
centetl
Grafía normalizada:
centetl
Traducción uno:
un / una / la una / una (casa) / uno
Traducción dos:
un / una / una / una (casa) / uno
Diccionario:
Docs_México
Contexto:UN
§ Yc moteilhuico yn oncan mani ytocayocan Zoquipan auh yn icuac oyaque Sochimilco oquicaltentiaque yn tetl in cuauhtemimimili yuan tlaquetzalli centetl calli yn iquiquetztiaque auh yn ohoalaque ayoctle iomochi polihuic. §
Yso agrabio diziendo que en las casas que tiene donde se dize Zoquipan al tienpo que se fueron a Suchimilco metieron cierta piedra y pilares y puntales de madera y dexaron fecho un aposento e quando bolbieron no abia cosa alguna dello que todo faltó.
(Sentencia dada por el juez de residencia don Esteban de Guzmán y los alcaldes, para dar posesión de una casa y 10 chinamitl a Ana Nencioatl. Año 1555, [255])
§ Yn itepotz ematl auh yn iyomotlan zano yematl yuan centetl in chinamitl ynic motamachiua macuilmatl yhuan ce mitl ynic machiyotica texotli in tlapalli za no yeuanti ye quicohua in Juan Quauhtli, Miguel Popoyotl, Maria Tiacapan Ysabel Jacobia ynic ye quipatiyotia chicuacen pesos in tomines ye no concui yn ispan justicia ynic aocmo cepa titotlatolcuepazque. §
Que por las espaldas tiene tres brazas y por el costado tiene otras tres brazas y un camellon que medido tiene cinco brazas y media que está pintado con el color azul la qual dicha tierra y camellon ansi mismo vendo al dicho Juan Quauhtli e a Miguel Popoyotl, Maria Tiacapan, Ysabel Jacobia por precio de seis pesos (de oro) que agora recibo ante la justicia [para que no otra vez nos arrepintamos de nuestro dicho].
(Información y carta de venta de una chinampa y un terreno de doña María y don Pedro Dionisio, y casa de Antonio Tlaui, que vendieron a Juan Quauhtli y Miguel Popoyotl. [1564], [159])
§ Yhuan niquitohua hoc centetl calli tonatiuh yquizayanpa ytzticac yn itepotz onmatl auh yn inacaz omatl ynin nicmaca nomon Joseph Mahuitoca a[mo ytlacahuiz notlatol]. §
Y también dejo un aposento que mira asia el oriente que tiene de largo dos brasas (que son quatro varas) y otras quatro de ancho y dicho aposento dejo a mi yerno Joseph Mahuito sin que nadie se lo contradiga.
(Testamento de Antonio Quauitencatl del tlaxilacalli de Cuitlauactonco, en San Sebastián. Año 1569, [1147])
§ Yoan nicteneua centetl huapalli achi uey teixiptla yeuatl yn oncan hycuiliuhtoc transfiguracion yaz nican Santiago azo cana maniz yeuan quimomachitia in padreme. §
Yten declaro que tengo un retablo grande de la transfiguracion mando se lleve (al monasterio de) Santiago para que esté allá donde quisieren los padres.
(Testamento de Angelina Martina, pochteca de Tlatelolco, tlaxilacalli de San Martín Telpochcaltitlan Pochtlan. Año 1580, [502])
§ Ynic 1 tlamantli niquitohua yni nocal y noca nihuetztoc centetl ciuacalli tonatiuh ycalaquiyapa ytzticac yhuan centetl caltepito yhuan callixatl accocallo yhuan yyatenyo niquitohua yn tla nechmopolhuiz yn totecuyo dios yn yehuantin yn inahuixtin nopilhuan y nican ye motlallia yn itoca Juana Martin, Juan Maltin, Juan Francisco, Juana Basqualla. §
Primeramente declaro que esta casa mía donde al presente estoy enferma que el un aposento [ciuacalli] del que mira frontero del poniente con otro aposento y un alto encima aposentos pequeños con su solar y acequia de agua [atentli] si dios me llevare de esta bida esta dicha casa mis quatro hijos llamados Juana Martin e Juan Francisco y Juana Pasquala.
(Testamento de Juana Antonia, madre de Pedro Jacobo. Año 1595, [867])
§ Conitoco muchintin quinamaca yn calli centetl xochimilcopa ytzticac ynic ontetl zan no ompa itzticac yniquetetl tonatiuh yquizayanpa ytzticac caltepiton ynic nauhte mani tonatiuh ycallaquianpa ytzticac. §
Todos dixeron que vendían un aposento que tenia la portada hazia Suchimilco y otro aposento en la propia parte y otro aposento que su portada tiene hazia donde sale el sol aposento pequeño y otro aposento [que es el cuarto] que su portada tiene hazia el ponyente.
(Venta de la casa. Año 1578, [353])
§ Occepa zatepan in yehuatl Lorenzo Diego quihualnesti oc no centetl conocimiento onca micuiliuhtica ynic quimocoui tlalmantli chicuey pesos yhuan nahui tomin quimacac in tlalli zan yehuatl tlanamacac Ysabel Anan. §
Parescio un yndio llamado Lorenzo y mostró al dicho alcalde una cedula y recaudo [conocimiento] de cómo la dicha Ysabel Ana difunta le abia bendido en su bida un pedazo de solar [tlalmantli] en ocho pesos y quatro tomines.
(Petición que hacen los albaceas de Isabel Ana, difunta, para vender las casas y tierras que dejó, y confirmación del testamento. Año 1587, [550])
§ Ymixpantzinco onecico yn yehuatl ytoca Balthasar Pedro yhuan Marta Tepi chaneque San Sebastian Tzacualco oquihualcuique centetl testamento nixpan y nehuatl escribano Juan de San Francisco conitoco ca ticaquitico in justicias yn ipanpa yn calli yn tlalli yn quimocahuilitia y nicuhctzin Juana Francisca yhuan yn inamic Miguel Quicen omomiquilique. §
Ante sus mercedes parescieron uno que se dixo llamar Baltasar Pedro y tanbien Marta Tepi vecinos (del barrio) de San Sebastian a la parte de Tzaqualco y traxeron un testamento en presencia de mi el escrivano Juan de San Francisco y dixeron venimos a dar a entender y a dar noticia a la justicia en razon de unas casas y tierras que dexo mi hermana [menor] Juana Francisca y su marido Miguel Quicen que son ya difuntos.
(Información y posesión a solicitud de Baltasar Pedro y Marta Tepi, sobre casas y tierras que heredaron de Juana Francisca. Año 1582, [429])
UNA
§ Ynic 1 tlamantli niquitohua y nixcoyan naxca y noneyxcahuilaxca yn chicue pesos yc nitocoz yhuan oracion yhuan azo centetl misa nopan yc mitoz. §
Lo primero digo que por mi sola se den ocho pesos para mi entierro oracion e una misa que se diga por mi.
(Testamento de Juana Francisca, habitante de San Sebastián Tzaqualco. Año 1576, [417])
§ Yzcatqui nicteneua monamacaz acalotencopa mani notlalcoal yoan ipan mani calli ye Tzonmoltzin ical catca yoan in quiualcaltepozmamatimani calli muchi notlalcoal honcan ca Ana Gutier[r]ez centetl oquixitini in calli yuh nechilui muchi quicoaz in tlalli yoan ipan mani calli za macuiltetl ynic titononotzque nechmacaz epoalli pesos ayatle nechmaca auh in tla moxicos ma za nel ompoalli pesos quitemaz. §
Yten declaro que se venda un pedazo de tierra en que esta edificada una casa que huve y compre que fue de un yndio llamado Tzonmoltzin y está hacia la acequia [acalohtli] con una casas que está a sus espaldas que todo es mio y lo compré y llega hasta un aposento que me derribo Ana Gutierrez e me dixo que conpraría toda la dicha tierra con las casas que en ella están edificadas que son cinco aposentos y lo concertamos en sesenta pesos y hasta ahora no me a dado ninguna cosa y si dello estuviere arrepentido de por ello nomas quarenta pesos.
(Testamento de Angelina Martina, pochteca de Tlatelolco, tlaxilacalli de San Martín Telpochcaltitlan Pochtlan. Año 1580, [488])
§ [Al margen izquierdo : Oneltic omacoc 2 pesos] Ynic 7 tlamantli niquitohua nechmacaz home pesos quinmacaz yn nopilhuan ytoca Juana Tequihua yxhuiuh. Auh yn Magdalena centetl crucifixus yhuan hontetl totlazonantzin Santa Maria ytech pohui yn nopilhuan yhuan hontetl caxa ytech pohui yn nopilhuan yhuan home metlatl yhuan chicontecl tecomatl yntech pohui yn nopilhuan. §
Lo septimo digo que me debe dos pesos e mando se les dé a mis hijas [tachado : Juana Tequihua] el nieto de Ana [sic pro : Juana] Tequihua (e una imagen) e un crucifixo y dos imagenes de nuestra señora Santa María mando se dén a mis hijas y dos caxas tanbien las mando a mis hijas y dos piedras [F. 9r.] de moler y siete xicaras (que llaman tecomates) los mando a mis hijas.
(Testamento de Juana Francisca, habitante de San Sebastián Tzaqualco. Año 1576, [423])
§ Ynic nauhtlamantli nicteneua Joan Auachtecatl ycalnauac mani notlalcoal nocouili Martin Uitzitl y motamachiua quauhtitlanpa itzt[ic]ac ynic huiac chiquacen quauitl auh ynic patlauac tonatiuh ycalaquianpa itztoc nauhquauitl yoan ypan mani calli centetl xochimilcopa itzticac centetl tonatiuh yquizayan itzticac centetl tonatiuh ycalaquiampa itzticac yntech pouiz yn noxuiuan Diego de Castañeda yoan iteicauh Baltazar ynic oncan niquinmaca notlalcoal nicouili Miguel Heca nicmacac epoalli pesos ynic motamachiua xochmilcopa itztoc ynic uiac chiconquauitl auh ynic patlauac tonatiuh ycalaquiampa itztoc chiquace quauitl yoan ipan mani calli centetl xochmilcopa itzticac centetl tonatiuh ycalaquiampa itzticac no yntech pouiz yn omoteneuhque pipiltzitzinti noxuioan Diego de Castañeda yoan yn iteicauh Baltazar. §
Y lo quarto declaro que junto a las casas de Juan Ahuachtecatl tengo un pedazo de tierra que conpré a Martin Huitzil que tiene hacia la parte de Quauhtitlan en largo seis brazas [quauitl] y de ancho hacia la parte del nascimiento [sic] del sol tiene quatro brazas [quautli] en que está edificada una casa que su entrada tiene hacia la parte de Xochimilco y otro aposento que su entrada tiene hacia do sale el sol y otro aposento que su entrada tiene hacia la parte que se pone el sol mando lo aya mi nieto Diego de Castañeda y su hermano [menor] Baltasar lo qual les mando ayan y [el segundo lugar que] lo compre de Miguel Hecatl en sesenta pesos y tiene hacia la parte de Xochimilco siete brazas [quauitl] en largo y en ancho hacia la parte del poniente tiene otras seis brazas [quauitl] en que están edificados los aposentos que el uno tiene su entrada hacia la parte de Xochimilco y el otro aposento tiene su entrada hacia do el sol se pone (que tiene seis baras) lo qual tanbién ayan los dichos niños mis nietos Diego de Castañeda y su hermano [menor] Baltasar.
(Testamento de Angelina Martina, pochteca de Tlatelolco, tlaxilacalli de San Martín Telpochcaltitlan Pochtlan. Año 1580, [511])
§ Yoan nicteneua tlapallacuilo itoca Matheo Cornelio centetl teixiptla tilmantli quiectilia ayamo tle motlaxtlauia auh in tla oquiectili manamacaz oncan quicuiz in itlaxtlaui tlapallacuilo auh yn mocauaz naniman ytech pouiz. §
Yten declaro que un pintor [tlapallacuillo] que se llama Cornelio tiene una ymagen en lienzo para renovar y no se le a pagado por ello cosa alguna y si la hubiere acabado se venda y de su valor se pague su trabajo al dicho pintor y la resta sea para hacer bien por mi ánima.
(Testamento de Angelina Martina, pochteca de Tlatelolco, tlaxilacalli de San Martín Telpochcaltitlan Pochtlan. Año 1580, [497])
§ Auh in tla niman amo quinequiz quicoaz ma conixtlauaz yn oquixitini centetl calli ma cana oc cecni monamacaz yn quezqui ipatiuh mochiuaz nauhcan pouiz ynic cecni ytech pouiz yn nanima ynic ocan ytech pouiz cofradia del santisimo sacramento ynic hexcan yntech pouiz in nican moetzticate San Francisco padreme yc neciz intlaqualtzin ynic nauhcan yn oncan nitocoz nitlauenchiua yzquican neuiuixtiaz yn huentli mocauaz. §
Si no le quisiere comprar pague el valor de la una casa que ha derribado y se venda a otro e el valor de ello se parta en quatro partes y la una parte sea para que se haga bien por mi ánima y la otra parte sea para el ornato [cofradía] del santísimo sacramento y la tercera parte sea para el sustento de los religiosos que residen [en San Francisco] (en el monasterio del señor Santiago) y la quarta parte sea para mi entierro y limosnas por yguales partes.
(Testamento de Angelina Martina, pochteca de Tlatelolco, tlaxilacalli de San Martín Telpochcaltitlan Pochtlan. Año 1580, [489])
§ Oncan yxpantzinco hualla moquetzaco ytoca Ana Justina icnociuatl chane yn ipan altepetl Mexico ytlaxlacaltian Sant IpolitoTeocaltitlan ytlatoltica quimononochillico quitoco nicnocaquiltilico in justicia ypanpa centetl nocal tonatiuh yquizayanpa itzticac ythuallo oncan mani yn ipan tlaxilacalli Teocaltitlan yn axcan noyollocacopa nicnonamaquilia ypanpa naxca onechcahuilitia yn nonamic catca ytoca Pedro Xuarez quimacatia yn inantzin catca ytoca Anan Sanchez omomiquilique ymomextin. §
Pareció presente Ana Justina, viuda, natural de esta ciudad de Mexico del barrio [tlaxilacalli] de San Ipolito Teocaltitlan y de la palabra dixo al dicho señor alcalde : yo vengo a ser saver a vuestra merced que yo tengo una casa que está asia lebante con su patio la qual esta en el dicho barrio [tlaxilacalli] de Teocaltitlan y agora de muy propia voluntad la vendo por quanto es mya la qual me la dexo my marido ya difunto se llamava Pedro Xuarez la qual dicha casa se la dexó su madre Ana Sanchez ansí mismo ya difunta.
(Solicitud de licencia y carta de venta otorgadas por Ana Justina a Luis de Zavallos. San Hipólito Teocaltitlan. Año 1593, [1042])
§ Ynic 1 tlamantli niquitohoa y nehoatl Ysaber Ana nican nichane San Juan Tlatilco yn ipan tlaxilacali niquitohoa y nocal yn omani ontetl centetl tonatiuh ycalaquiyancopa yzticac tlecopayo ynic ontetl xochimilcopa yzticac ythoalo aoh niquitohoa y nehoatl yn tlanechmopopolhuiz totecuyo dios misa yquipa mochihoaz yn onomomimiquilique y nonamictzin yn itoca Martin Caristo yhoan y nopilhoan ynic ce tlacatl Diego Caristo ynic ome Maria aoh yn tla onimomiquili ca nel ayac tle ma ytla monamacaz yn cali oncan quizas ynic ninotocaz yhoa misa yc topa mochihoaz yc oc quezqui mocahoaz niman calaquiz yn teopan yn San Juseph. §
Primeramente declaro yo Ysavel Ana vecina del barrio [tlaxilacalli] de San Juan Tlatilco digo que las casa que tengo de dos aposentos en la una [sic] aposento está y mira frontero del poniente con una despensilla chica [tlecopatl] dentro del dicho aposento y el otro aposento [al margen izquierdo: sobre la casa] esta frontero y derechera de la parte del sur hacia Suchimilco con un patio digo que si dios me llevare desta presente bida de lo procedido de la dicha casa se haga bien por las ánimas de mi (padre y madre) [esposo] que fue llamado Martin Calisto difuntos y mis hijos llamados Diego Calisto y Maria difuntos y si muriere de la enfermedad que tengo mando que otra cosa mas no se benda sólo de lo que se diere por la dicha casa y del precio se pague el entierro y misas y de lo que sobrare mando que se de a la capilla de San Joseph.
(Testamento de Isabel Ana. Año 1587, [537])
LA UNA
§ Centetl xochimilcopa ytzticac ynic ontetl tonatiuh ycallaquiyanpa ytzticac tepantzauhtica yniquetetl [F. 9v.] zan no ompa ytztica tonatiuh yquizanyanpa caltepiton ynic nauhtetl xochimilcopan ytzticac calixayo in ipilotzin catca Ana Tlaco niman noconnamicti ytoca Miguel Ocelotl oncan tlacat yn Mariana catca achtopa quimonnamicti in itoca Pedro Luys chane Quauhchinanco. §
La una tiene la puerta hazia el poniente, [la segunda mira al occidente] tapado con adobes y la tercera, ansí mismo tiene su portada hazia donde sale el sol pequeño y el quatro tiene su portada hazia Suchimilco, con otro aposentillo, y tenía una sobrina llamada Ana Tlaco y caso con Miguel Ocelotl y alli nacio Mariana difunta muger primera que fue de Pedro Luis natural de Guachinango.
(Información sobre la propiedad de casas de Juana Xoco. Testigos : 8 tlaxilacaleque de Yopico. Año 1578, [297])
UNA (CASA)
§ [F. 4v.] Auh yn itoca Mateo Aquetzal niman otonyaque yn ichan oncan ohualnez yn itatzin ytoca Martin Coza yhuan yn inantzin Anna Tiacapan auh yn ical centetl tonatiuh ycallaquiapa ytzticac yhuan centetl Xochmilcopa ytzticac auh centetl Tenanyocanpan ytzticac yn otiquitoque yn za nopan cemilhuitl nauh in mochi calli yxquich yn otiquitaque audiencia titlanahuatilhuan in calli otiquitaque in izquitetl. §
Y luego fuimos a la casa del llamado Mateo Aquetzal y allí parecieron su padre llamado Martin Coza y su madre Ana Tiacapan. Sus casas una mira al poniente, otra mira hacia Xochimilco y otra mira hacia Tenayuca, todas las cuatro casas vemos el mismo dia, nosotros que somos mandados de la audiencia vimos todos cuantas casas son.
(Demanda e información presentada por Pablo Maquex contra Ana Xoco del tlaxilacalli de Tlachcuititlan, en San Pablo, por una casa y camellones de tierra. Año 1564, [739])
UNO
§ Ynic 7 tlamantli niquitohua oncan nocamisa centetl yhuan no zarahuellas monamacaz yc ninotocaz auh y notilma centetl [F. 17v.] quimololoz yn nonamic yn itoca Maria Salomen auh yn tixeras nicnamacaz no yhuan notech monequiz. §
Declaro que tengo por mis bienes una camisa y unos zarahuelles de manta mando se benda para el dicho mi entierro y una manta que tengo blanca se le dé a mi muger para una cobixa para ella que es llamada Maria Salome asi mismo se bendan unas tixeras que tengo (de sastre) para el dicho entierro.
(Testamento de Pedro Jacobo. Año 1588, [861])
Fuente:
1551-95 Docs_México
Notas:
Esp: la--