chichihua
Paleografía:
chichihua, nite
Grafía normalizada:
chichihua
Prefijo:
nite
Tipo:
v.t.
Traducción uno:
componer a / componer (al enfermo) / hacer
Traducción dos:
componer a / componer (al enfermo) / hacer
Diccionario:
Alarcón
Contexto:COMPONER A
§ Tla xihuiqui, nohueltiuh cihuacoatl, cihuatequihua; tlè ticmati: yc onimitzchichiuh, ye onimitzyoliti, ye onimitztlacatlamili: nican tipaquiz, nican tàhahuiaz, nican tihuellamatiz. §
Luego tras este parlamento les manda su regla que tornen a dar vozes y alaridos como queda dicho arriba, y sosegandose por esperar la caça haze, vna platica epilogando casi todo el conjuro y añidiendole algunas palabras como se sigue: Está alerta, mi hermana culebra hembra (habla a las cuerdas), la que trauajas como muger (porque obra estando queda); no te diviertas, que ya te he compuesto, ya te he forjado, ya te he acabado perfectamente. Aqui seran tus contentos, aqui tus gozes, aqui tus alegrias,
(II, 8 Del encanto y conjuro que se vsan para caçar venados con lazos y las grandes supersticiones que en esto enbueluen, (216-1))
§ Tla xihuiqui, nohueltiuh cihuacoatl, cihuatequihua: tlè ticmati. Yè tehua[ ]tiez nican tochan, nican tocalitic, titetlacahuan, titetlayecolticahuan. Nican tipaquiz, nican tàhahuiaz: ye nican timòhuimolloz [huinelloz], ynehuan timoquechnahuaz (quittonezqui quechnahuàtequiz) yn tlamacazqui ce atl ytonal / yhuan yn xoxouhqui tlamacazqui; ye onimitzchichiuh, ye onimitztlacatlamili. §
Y tu mi hermana culebra (a las cuerdas), hembra que hazes officio de muger; que sientes desto. Aqui estarás muy de asiento, como en nuestra cassa y habitacion, que esclauos somos y trauajamos para otros(15). / Aqui te holgaràs, aqui tendras placer, que presto te rebolueras, y vna con otra como quien se abraça te enredaràs con el palo y ramas (con que esta armado y cubierto) que ya yo te compusse, ya te di ser y te acabé muy perfectamente.
(II, 8 Del encanto y conjuro que se vsan para caçar venados con lazos y las grandes supersticiones que en esto enbueluen, (214-7))
COMPONER (AL ENFERMO)
§ Tlacuel, tla xihuallauh nonan chalchicueye, iztaccihuatl; yayauhqui tonalli, iztac tonalli, iztac tlaelpan, yocauliqui tlaelpan. / Ca ye nican oniquizaco coçauhqui tlamacazqui, iztac tlamacazqui; nehuatl onihualla nitlamacazqui, ninahualtecutli: ye onimitzchichiuh, onimitzyolliti. §
Entra pues la inuocaçion y conjuro, que es como se sigue: (Habla al agua). Ea va, ven en mi ayuda, mi madre la de la saya de pedreria (por las verduras que siempre la acompañan), la muger blanca; y tu hado pardo, hado blanco, que os detiene (supone la ausencia del hado): el estorbo, o enfado blanco o amarillo? (las causas de auerse ausentado)./ Que ya vine a poner aqui al amarillo conjurado y al blanco conjurado (las mediçinas de que usan, piçiete y agua); yo en persona he venido a esto, el saçerdote principe de encantos(28): ya te compuse y te di vida.
(VI, 3 Del remedio que vsan para lo que dicen reconciliar, (390-1))
HACER
§ Nonan acitlalcueye (¿?), in oticchiuh, in oticmoyollitili, çan no tehuatl ica teehua, ica timilacatzoa./ Yayauhqui tonalli, atl ihueican, atlipatlahuacan nimitz-oncahua; nomatca nehua nitlamacazqui, ninahualteuctli. §
Tu mi madre la de la saya estrellada (a la via lactea que la tienen por Diosa): al que hiciste y al que diste vida (por el niño enfermo) tu tambien te le muestras contraria y te buelbes contra el./ Hado adverso (conuierte la platica al hado), estrella escura: en la grandeça de las aguas (entiende la mar) y en su anchura te depositaré; yo lo digo en persona el sacerdote principe de los encantos.
(VI, 3 Del remedio que vsan para lo que dicen reconciliar, (390-2))
Fuente:
1629 Alarcón
Notas:
ch-- c$--