iuh
Paleografía:
iuh
Grafía normalizada:
iuh
Traducción uno:
así / çan ~, hasta que / in ~, después / (çan ye) nö ~, de la misma manera / çä ~, antes de / in ~, de la manera que / çan nö ~, asimismo / çan ye ~, del mismo modo / in ~, así como / in àmo (mach) ~, que ?x? (término de comparación) / oc ~, todavía antes / oc ~, todavía falta(n) / quin ~, recién
Traducción dos:
así / çan ~, hasta que / in ~, después / (çan ye) nö ~, de la misma manera / çä ~, antes de / in ~, de la manera que / çan nö ~, asimismo / çan ye ~, del mismo modo / in ~, así como / in àmo (mach) ~, que ?x? (término de comparación) / oc ~, todavía antes / oc ~, todavía falta(n) / quin ~, recién
Diccionario:
Carochi
Contexto:ASI
Inìquäc yancuicän huïloac yancuic Mexico, quin ye yuh nimàtlacxiuhtia = la primera vez, que fueron al nueuo Mexico, deuia yo de tener hasta diez años (5.2.9)
ca ye qualli, ma yuh mochïhua = sea en buen hora, hagase assi (5.5.7)
Quin ye yuh ontlami in tlaqua, in ye öcuël quicac in tëcciztli mopitza = acabaua de comer, quando oyo tocar el caracol (lit.- En este punto acaba come, quando ya oyo el caracol se toca) (4.6.1)
niman aocmo ceppa yuh nicchïhuaz = de ninguna de las maneras boluerè a hazer cosa semejante (5.2.5)
Iuh oninomat in ca àmo onihuècähuac, ca çan onixquichcähuitì inïc tlathuinähuac öniquïz, inïc yeimmanin = pensé que no me hauia tardado, sino que solo me auia detenido, desde que sali al amanecer hasta estas horas (5.3.1)
iuhcà innoyöllo, in cahuelnelli nimiquiz, yecè àmo nicmati in ïquin, in quëmman, in canin nopan àcitihuetziquiuh in nomiquiz = bien se, que sin duda me he de morir, pero no se quando, ni à que hora, ni donde me cogerá la muerte (5.2.6)
ivh = assi ; synonimo de ?iuhqui? (5.5.7)
Iuhcà in noyöllo in ca çä huel achïc yenimiquiz = assi está mi coraçon, esto es, estoi persuadido, à que dentro de poco tiempo me he de morir (5.5.7)
axcan cenyohual huel yuh huetziz in yohualli, huel yuh nopan tlathuiz in nitlàcuiloz = esta noche se me passarà toda ella en escriuir, me cogerá el Alua escriuiendo (5.5.7)
àmo yuh, ò àmo yuhqui, ò àcaçomo yuh, ò àcaçomo yuhqui = hazer algo mal, y sin acierto (5.5.7)
niman yuh yöl, niman ïpan tläcat in teuhtli tlàçolli quimähuiltiz, ic milacatzòtinemiz, niman ïpilpëhuayän in peuh tlàtlahuelilocäti, in quimomaca in ähuilpäquiliztli = nació con esta mala inclinacion de viuir viciosamente; luego desde su niñez començò a hazer ruindades, y à entregarse à deleites carnales (5.2.5)
çänènènentinemi, çä moquèquèquetztinemi, çä mààahuiltìtinemi: auhinyeyuh moxöchipoloa in, peuhyemotolïnia, yequinànamaca in ïchälchiuh, in ïteöcuitlacözqui = no hazia sino passearse, y andarse parando en vna parte, y otra, y andarse entreteniendo por aqui, y por allí (sílaba doblada); y andando en estos passos, y regalos empeço à estar pobre, y à vender (sílaba doblada) sus preseas, y joyas (3.16.1)
Inìquäc yancuicän ötzàtzic quänaca, ye yuhcuël huècauhtica niìtztoc = quando cantó el gallo la primera vez, ya auia buen rato, que yo estaua despierto (5.2.9)
CAN ~, HASTA QUE
çan huelyuh onhuetz, cenyohual in ömoteöchïuh = se le fue toda la noche en reçar (5.5.7)
çan yuh ötlathuic in chöca = lloró hasta que amaneció (5.5.7)
çan yuh = hasta que -cf. çä iuh (5.5.7)
çan yuh ötlathuic in quiauh = llouió hasta el amanecer (5.5.7)
çan yuh onquïça in huèhuëy ilhuitl, in àmo anmoyölcuïtiâ = passanse las fiestas principales sin que os confesseis (5.5.7)
IN ~, DESPUES
In iuh öconitòin, niman ic occeppa öcochtlamelauh = despues de auer dicho esto se boluiò à dormir à sueño suelto (5.2.4)
in yeyuh chicuèilhuitl ömozcalìtzinò in Totëmäquïxtìcatzin impantzinco onmocalaquì inïtlamachtiltzitzinhuän = despues de auer resucitado Ntro Saluador, entró al octauo dia donde estauan sus Discipulos (5.2.4)
in öiuh = Entre el ?in?, y el ?yuh?, se suele poner la ?o? del preterito ()
(CAN YE) NO ~, DE LA MISMA MANERA
çan yë nöyuh anquinänquilizquè, çan ye nöïxquich anquilhuizquê = le respondereis de la misma manera, le direis otro tanto (5.5.7)
Nö yuh, vel. çan nöyuh, y çan yënöyuh = de la misma manera (5.5.7)
CA ~, ANTES DE
çäyuh näuhxihuitl huälàcizquè in Caxtiltëcà omochïuh in. = Quatro años antes que llegasen los Españoles sucedió esto (lit.-: ya no mas de quatro años despues llegarán, que se hizo esto) (4.6.1)
çä yuh = antes de ?cf. oc iuh (5.2.3)
IN ~, DE LA MANERA QUE
Iniuh, vel. iniuhqui = de la manera que (latín: quemadmodum) (5.5.7)
cuixticnequi nö yuh nitlaìiyöhuïz, iniuh titlaìiyöhuia? = quieres que yo padesca, de la manera que tu padeces? (5.5.7)
CAN NO ~, ASIMISMO
ye önoyollopachiuh: tlácàço çan tëcennèneuhcämictia in miquiztli; tlácaço in quenin miqui in icnötzin, tlácàço çan nö yuh miqui in tlàtoäni! = ya acabé de entender lo que passa, valgame Dios que la muerte no se aorra con nadie! que à todos lleua por vn rasero! que de la manera que muere el pobre, muere tambien el grande! (5.5.1)
CAN YE ~, DEL MISMO MODO
caye miecpa ötimocócò, auh çä tepitön inïc timiquizquia, aüh àmo ic ötimonemilizcuep, noçan äxcän çan yeyuh ipan tinemi in màqualnemiliz = muchas vezes has estado enfermo, y faltò bien poco, para y te muriesses, y no por esso te has emendado, aun hasta oy andas del mesmo modo en malos passos (5.5.11)
IN ~, ASI COMO
iniuh = así como (1.1.1)
IN AMO (MACH) ~, QUE ?X? (TERMINO DE COMPARACION)
in àmo, in àmoyuh, in àmo yuhqui, in àmo machyuh, in àmo machyuhqui = que no assi, equiualen al ?que? comparativo (4.7.1)
OC ~, TODAVIA ANTES
oc yuh huècäuh huälläzquè in caxtiltëcà, in yecuël quimomachiltiäya in Neçahualpiltzintli in ïnhuälläliz. = Mucho antes que viniessen los Españoles, sabia el Rey neçahualpiltzintli su venida (lit.-todavia despues de largo tiempo vendran los Españoles, y ya sabia N su venida) (4.6.1)
OC ~, TODAVIA FALTA(N)
oc iuh = [todavía faltan, ante] nombre, ò aduerbio de tiempo, [o número] (5.2.3)
QUIN ~, RECIEN
quin + iuh = vna cosa recien hecha, y que se acaba de hazer (5.2.2)
Fuente:
1645 Carochi