caqui
Paleografía:
caqui, nic
Grafía normalizada:
caqui
Prefijo:
nic
Tipo:
v.t.
Traducción uno:
oír / entender / huel~, aprobar / oír, entender
Traducción dos:
oír / entender / huel~, aprobar / oír, entender
Diccionario:
Carochi
Contexto:OIR
àmo ticmocaccänènequì in notënönötzaliz, çan nípa tictlàtläça = no das oydo à mis consejos, sino que los arrojas por ay (5.1.1)
mä xicmocaquïtïcan, vel, mä xicmocaquiltïcan in ïtlàtoltzin totëcuiyo in iz ammonoltìtoquê, = oyd la palabra del Señor los que estays aqui (reverencial) (3.15.2)
Nänähui mantihuì in mätlequiquiztläzquè, çanhuel ïyölic in mantihuì, yè quicactihuì inïnyäöhuëhuëuh = los arcabuzeros van de quatro en quatro, y muy despacio, al compas de su atambor. (5.5.6)
In oyuh quicac in, ilhuiz, vel. ilhuicè ötlahuëlcuic = en oyendo, que oyó esto, mucho mas se amoinò (5.5.1)
Inöyuh qui cac in, àmo çan quënin tlahuelcuic, tlahuëlpoçon = quando huuo oydo esto, no es como quiera lo que se enojó, y enfureció (5.5.2)
in amèhuäntin in ampïpiltin in nënmanyän àmo anquihuälcaquì in ïmissàtzin Totëcuiyo, canel yè inïc ïtech anmotlamià in amotlähuäncatequiuh; tlácà önino tëmpatili in amotlàtòcätequiuh = vosotros los principales no venis à Missa entre semana, y es que os escusais con vuestra occupacion de borrachera; assi! que me equiuoquè, quise dezir con vuestra ocupacion de gouierno (5.5.1)
mä xiccaquicän in nicän amonoquê = Oyd los que estays aqui juntos. Dizese tambien de los q tienen su assiento, y habitacion en alguna parte. (2.7.3)
onic cac, quil, vel. quilmach ye ömàxïtico in Tlátoäni? = dizque ya ha llegado el Gouernador? (5.5.8)
Quin ye yuh ontlami in tlaqua, in ye öcuël quicac in tëcciztli mopitza = acabaua de comer, quando oyo tocar el caracol (lit.- En este punto acaba come, quando ya oyo el caracol se toca) (4.6.1)
Cän öanquittaquè, manocè öanquicacquè oncà cëmè in nican chanèquè in aïc tlähuäna, mä öcceppa ichtec, mä öcceppa tëtlacuìcuïlî? = donde aueis visto, ò oydo, que alguno de los naturales, que no se emborracha, aya siquiera vna vez hurtado, ò tomado algo à otro? (5.5.9)
caquïtia, vel. caquiltia = [hacer oír] (compulsivo de caqui) (3.13.2)
àcän yuhqui niccaqui = en ninguna parte he oydo cosa semejante (5.1.2)
xiccaqui iz çäço täctè titlàtlacoäni, izçäço quënman ihuicpatzinco timocuepaz in Totëcuiyo, mitzmopòpolhuilïz iz çäço quëxquich, ihuan iz çäçotlein ic oticmöyolìtlacalhuî = oye pecador, qualquiera que tu seas à qualquier hora, que te conuirtieres à Nuestro Señor te perdonará qualesquiera pecados, que ayas cometido (5.5.2)
àcänmà öniccac iniuhqui in tlachïhual in tlàtòquê = en ninguna parte he oydo jamas, que los principales hagan tales cosas (5.1.2)
tle icnën ticnönotza? cuix tlacaqui? = de que sirue darle consejos? por ventura da oydo à lo que se le dize? (5.4.3)
ENTENDER
nicchicocaqui = lo entiendo al reues (5.1.5)
caçan nötitèhuän in Mexitin, ca tiquintlàtolcaquî = los Mexicanos son de nuestra casta, y nacion, pues entendemos su lengua (4.6.1)
HUEL~, APROBAR
nic huelcaqui in tleintinëchilhuia = apruebo lo que me dizes, y admito tus ruegos (5.5.8)
OIR, ENTENDER
àmo nicnocaccänènequi in nonötzaloca = hago que no oygo ni entiendo los auisos que se me dan (comp. caqui y nènequi) (4.3.2)
Fuente:
1645 Carochi