Buscar:  
Diccionarios:
Alarcón
Arenas
Bnf_361
Bnf_362
Bnf_362bis
Carochi
CF_INDEX
Clavijero
Cortés y Zedeño
Docs_México
Durán
Guerra
Mecayapan
Molina_1
Molina_2
Olmos_G
Olmos_V
Paredes
Rincón
Sahagún Escolio
Tezozomoc
Tzinacapan
Wimmer
Palabra: Palabra exacta  Inicio Cualquier parte
En: Náhuatl Grafía normalizada Traducción
Resultados

in 

Paleografía: Yn
Grafía normalizada: in
Traducción uno: este (18)
Traducción dos: este (18)
Diccionario: Sahagún Escolios
Contexto:ESTE (18)

Yn (18) hin vel ymacaxo (19) vellamauhtia (20), cënca totoca yn iquac moquetza (21), amo vel quixnamiqui (22) ÿn acalli amo vellauilteco (23), amo vel tlaxtlapalolo, avel yxtlapal viloa, ahvel tlanecuilolo yn atlan, çan mauhcaquixoa, mauhcaquiça (24) yn tlapanauique (25), yn atlaca (26), ÿn tlatlamaque, yn tlaminque (27) yn oquittaque ca mictlampa ehecatl yn omoquetz, yc cenca motënmati, motequipachoa (28), vel moteq'mati (29) vel ompilcatoque (30), ompipilcatoque yn tlaneloa (31), yn tequitlaneloa (32), vel momaquauhtilia (33), ynic vel onq'ça, önmacana (34) atenco (35), atënxipalco, achichiyacpän (36): yuh quitoa ca miecpa (37) teatlänmictia (38), quipolactia (39) yn acalli. Ynic (40) excän vallauh moteneua civatlampa (41), motocayotia ciuatecayotl (42), ciuatlampa ehecatl (43), no quitocayotia ce ehecatl, anoço maçava, ypampan vmpa valitztiuh maçauacän. Auh yn hin amono cenca totoca yeceh (44) cenca (45) ytztic, vel tececmicti (46) tepineualti (47), tepineuh, tetetziliuiti (48), tetetzilquixti, tetzitzilquiti (49). teuiuiyoquilti, tecuecuechquiti, tecuecuechmicti, tecuecuechmiquiti, texillänquauhtili (50), teyomotlanquauhtili (51), tetzonteconeuh (52). Auh tel vel ypan quixoa yn atlan, amo (53) temauhti. amo temauizcuiti (54). Auh (55) ynic nauhcampa vallauh ehecatl vmpän vitztlampa (56), motocayotia vitztlampa (57) ehecatl. Auh yn hin cenca vel ymacaxo, mimacaci, netënmacho (58) aoc (59) tenauatilli. aoc tetlatolti. Ypänpa cenca totoca, cenca tlamauhtia. Quitoa yn iquac moquetza, vel quitzineua (60), quipoztequi (61) yn quavitl yoan quixitinia (62) yn tepantli (63), yn tepänçolli, yn xacalli (64). quehcatoctia (65) yn tlatzacuilli (66), ÿn chinancalli. Auh yn vey (67) atl vel colinia (68), quiteponaçoa (69), quipoçonaltia (70), ca cuecuënyotia (71), yuhquin tetecuicatimani (72). cocomocatimani: auh yn acalli caacomayaui (73), caacotlaça, vel no yuhqui, quinamiqui ÿn mictlänpa ehecatl. = Este viento es furioso, y por esso le temen mucho; cuando el sopla no pueden andar las canoas por el agua, y todos los que andan por el agua se salen por temor cuando el sopla, con toda la priesa que pueden, porque muchas vezes peligran con el. El tercero viento sopla de hazia el occidente, donde ellos dezian que era la habitacion de las diosas que llaman cioapipilti. Llamavanle cioatlampa ehecatl o cioatecayotl, que quiere dezir "viento que sopla de donde habitan las mugeres"; este viento no es furioso, pero es frio, haze temblar de frio; con este viento bien se navega. El cuarto viento sopla de hazia el mediodia, y llamanle uitztlampa ehecatl, que quiere dezir "viento que sopla de aquella parte donde fueron los dioses que llaman uitznaoa." Este viento en estas partes es furioso, peligroso para navegar; tanta es su furia algunas vezes, que arranca los arboles y trastorna las paredes, y levanta grandes olas en el agua; las canoas que topa en el agua echalas a fondo o las levanta en alto; es tan furioso como el cierço o norte.

18: este
19: ser temido.
20: Cosa que haze espanto.
21: soflar. o estar. p. oninoquetz.
22: Yr contra otro. p. oniqu?xnamic.
23: atrauesar por delante. o yr a la bolina. p. onitlauiltec. onitlaxtlapalo. onitlanecuilo.
24: Salir de alguna pte con mideo. p. onimauhcaquiz.
25: remeros. caso. notlapanauicauh. notlanelocauh.
26: los pescadores. caso. natlaca. notlatlamacauh.
27: los que tiran. ca. notlamincauh.
28: recibir pena. p. oninotequipacho
29: darse priesa a hazer algo. p. oninotequima. onôpilcatoca.
30: hazerse algo sin cesar. p. onompilcatoca.
31: remar. p. onitlanelo.
32: darse priesa a remar. p. onitequitlanelo.
33: esforçar o areziar los braços en el trabaxo. p. oninomaquauhtili.
34: sacar la canoa a tierra. onicâcan. onoconâcâ ononnâca.
35: la orilla del agua. ca. natenco. natenxipalco.
36: cerca de la orilla donde llega la humedad d?l agua.
37: muchas vezes.
38: ahogar. p. oniteatlanmicti.
39: anegar. o sumir en el agua. p. onitepolacti.
40: de la 3° pte.
41: region donde abitâ solas mugeres.
42: nombre del viento que sofla del occidente.
43: nombres del mesmo viento.
44: empero.
45: muy cosa fria.
46: cosa que mata de frio.
47: cosa que hierta con frio.
48: cosa que haze teritar de frio.
49: cosa q? haze templar o tiritar.
50: cosa que causa dolor en la barriga.
51: cosa que causa dolor en los costados.
52: cosa que causa dolor en la cabeça.
53: no es temerosa.
54: no. cosa que imprime temor o espanto.
55: Y de la quarta pte.
56: la pte. del medio dia.
57: el viento q? sofla de pte del medio dia.
58: temer que le venga algun daño. p. oninotêma. oninotêmat.
59: quitar la habla con temor.
60: boluerlo de arriba abaxo. o trastonra algo. p. onictzineuh.
61: quebrar cosa de madera o piedra. o metal. p. onicpuztec.
62: derrocar. o desbaratar. p. onicxitini. onicxini.
63: pared. ca. notepan.
64: casa de paja. ca. noxacal.
65: lleuar el uiento. p. oniquecatocti.
66: Seto de cañas o de otra cosa. ca. notlatzacuil, nochinancal.
67: la mar.
68: alborotar o remouer. p. onicolini.
69: hîchar. p. onicteponaço.
70: hazer heruir el agua. p. onicpoçonalti. onicpoçoni.
71: Causar olas en el agua o leuantarlas. p. onicacuecuenyoti.
72: hazer estruendo las olas que quiebran. p. otetecuicatimâca. ococomocatimanca.
73: arrojar en alto. p. onicacomayauh. onicacotlaz.

(P_167r-168r)

Fuente: 1565 Sahagún Escolio
Notas: yn--


Entradas


in - En: 1551-95 Docs_México    in - En: 1551-95 Docs_México    in - En: 1565 Sahagún Escolio    in - En: 1571 Molina 2    in - En: 1598 Tezozomoc    in - En: 1645 Carochi    in - En: 1645 Carochi    in - En: 1780 Clavijero    in - En: 1780 Clavijero    in - En: 17?? Bnf_362bis    in - En: 17?? Bnf_362bis    in - En: 17?? Bnf_362bis    in - En: 2002 Mecayapan    in - En: 2004 Wimmer    

Paleografía


in[-] - En: 1645 Carochi    YN - En: 1598 Tezozomoc    yn - En: 1551-95 Docs_México    Yn - En: 1565 Sahagún Escolio    

Traducciones


sirue de hornato enesta lengua, y en composicion significa, los que. exemplo intlaqua. quiere dezir los que comé[n]. &c - En: 1571 Molina 2    de esta manera - En: 17?? Bnf_362bis    déterminant. - En: 2004 Wimmer    cuando / yèhuätl ~, este, esta(s), esto(s) / después / inìquè ~, estas, estos / çä ïca ~, luego / ihui ~, de esta manera / iuh ~, de esta manera / ~ àmo (mach) yuh(qui), que (término de comparación) / ~ äquin, el que / yèhuäntin ~, estas, estos - En: 1645 Carochi    adverbio de tiempo, antepuesto al pret[erit]o significa. Quando, Despues - En: 17?? Bnf_362bis    antepuesto aqualquier nombre, ó adverbio interrogativo, les quita el serlo - En: 17?? Bnf_362bis    Semipronombre de tercera persona de plural - En: 1780 Clavijero    que - En: 1551-95 Docs_México    Partícula - En: 1780 Clavijero    el, la; y; Parece que marca algo ya establecido en la conversación o la situación. Se aplica también a los dos primeros sentidos, siendo que no es necesario usar la palabra in en ambos, y en la segunda se puede usar ihuãn. Entonces la palabra in ayuda a la fluidez del discurso. Parece que en todos l - En: 2002 Mecayapan    su de ellos - En: 1645 Carochi    "partícula" - En: 1598 Tezozomoc    los que - En: 1551-95 Docs_México    este (18) - En: 1565 Sahagún Escolio    

Textos en Temoa

1r 0

[1r=] Ninoyolnonotza, campa nicuiz yectli auiacaxochitl? ac nictlatlaniz? manoço yehuatl nictlatlani in quetzalhuitzitziltzin, in chalchiuhhuitzitzicatzin, manoço ye nictlatlani in çaquanpapalotl, ca yehuantin inmachiz ommati campa cueponi: in yectli ahuiac xochitl, tla nitlahuihuiltequi, in nican acxoyatzinitzcanquauhtla, manoce nitlahuihuiltequi in tlauhquecholxochiquauhtla oncan huihuitolihui, ahuachtonameyotoc in oncan mocehcemelquixtia, aço oncan niquimittaz, intla onechittitique nocuexanco nictemaz ic niquintlapaloz in tepilhuan, ic niquimelelquixtiz in teteuctin.

1. [1r=] Hablo con mi corazón,ii ¿dónde tomaré bellas, fragantes flores? ¿A quién se lo preguntaré? ¿Tal vez se lo pregunto al colibrí precioso, al colibrí color de jade?iii ¿Acaso he de preguntarle a la mariposa color de ave zacuan?iv Porque de ellos es el saber, conocen dónde brotan las bellas, las fragantes flores. Atraviese yo aquí el bosque de abetos donde están los pájaros tzinitzcan,v o tal vez atraviese el bosque florido donde habita el rojo quéchol.vi Allí se inclinan resplandecientes de rocío con los rayos del sol, allí ellas se alegran. ¿Acaso allí las veré? Si me las muestran, llenaré con ellas mi regazo y así saludaré a los príncipes; con ellas daré placer a los señores. ±