Buscar:  
Diccionarios:
Alarcón
Arenas
Bnf_361
Bnf_362
Bnf_362bis
Carochi
CF_INDEX
Clavijero
Cortés y Zedeño
Docs_México
Durán
Guerra
Mecayapan
Molina_1
Molina_2
Olmos_G
Olmos_V
Paredes
Rincón
Sahagún Escolio
Tezozomoc
Tzinacapan
Wimmer
Palabra: Palabra exacta  Inicio Cualquier parte
En: Náhuatl Grafía normalizada Traducción
Resultados

macuilxochitl 

Paleografía: MACUILXOCHITL
Grafía normalizada: macuilxochitl
Tipo: r.n.
Traducción uno: Cinco rosas. "Cinco flor"
Traducción dos:
Diccionario: Durán
Contexto:MACUILXOCHITL : Cinco rosas. "Cinco flor"
(Macuil xochitl)
En fin, lo que siento de esta fiesta [Tlacaxipehualiztli] es que solemnizaban todos los dioses en una unidad, y para que entendamos ser así, en llegando que llegaba el día de la fiesta, bien de mañana, sacaban este indio, que hacía cuarenta días representaba al ídolo vivo. Tras él sacaban a la semejanza del sol, y luego, la semejanza de Huitzilopochtli, y la de Quetzalcóatl, y la del ídolo llamado Macuilxochitl, y la de Chililico, y la de Tlacahuepan, y la de Ixtlilton, y la de Mayahuel, dioses de los principales de los barrios más señalados, y a todos, así, unos tras otros, los mataban, sacándoles el corazón, con el sacrificio ordinario y llevándolo con la mano alta hacia el oriente, echándolo en un lugar que llamaban zacapan, que quiere decir "encima de la paja". (T.I, p. 97
El nombre del dios de los dados era § Macuil xochitl § que quiere decir  "cinco rosas". A éste invocaban los jugadores cuando arrojaban los frisoles de la mano, lo cual era a la manera que diré. Que los frisolillos que sirven como de dados son cinco,a honra de aquel dios que tiene nombre de "cinco rosas", y para echar la suerte, traénlos primero un rato fregándolos entre las manos, y al lanzarlos sobre la estera, donde está la figura de la fortuna y cuenta suya, que es manera de dos bastos, llamaban en alta voz: § Macuil Xochitl § y daban una gran palamada y luego acudían a ver los puntos que le habían entrado. Y este § Macuil Xochitl § era solamente para este juego de dados.(T.I, p. 200)
Fuente: 1579 Durán
Notas: ch-- c$--


Entradas


macuilxochitl - En: 1579 Durán    macuilxochitl - En: 1580 CF Index    macuilxochitl - En: 1580 CF Index    macuilxochitl - En: 1580 CF Index    macuilxochitl - En: 1580 CF Index    macuilxochitl - En: 2004 Wimmer    

Descomposición


macuil-xochi-tl

Palabras


macuil    macuil +    macuil calli    macuil cipactli    macuil malinalli    macuil ocelotl    macuil quiyahuitl    macuilaman    macuilamantli    macuilamantli in inemachiliz    macuilcali    macuilcalli    macuilcan    macuilcaxitl    macuilcipactli    macuilcuahuitl    macuilcuitlapilco    macuilia    macuililhuitl    macuililhuitl +    


aaccayotl    ac mach tlacatl    acacalotl    acacapacquilitl    acacatl    acachachacatl    acachatl    acachiquihuitl    acacocoyotl    acacoyotl    acacuahuitl    acacueyatl    acacuiyatl    acahuatototl    acaiyetl    acalcuachpancuahuitl    acalcuachpanitl    acalcuauhyollotl    acalmaitl    acalpatiotl    


macuil ocelotl    macuil quiyahuitl    macuilcaxitl    macuilcuahuitl    macuililhuitl    macuilmatl    macuilmatl ihuan ce mitl    macuilocelotl    macuilolotl    macuilpanitl    macuilpoalli xihuitl    macuilpohualtetl    macuilpohualxihuitl    macuilquiyahuitl    macuiltetl    macuilxihuitl    

Paleografía


macuilsuchitl - En: 1580 CF Index    macujlsuchitl - En: 1580 CF Index    macujlxochitl - En: 1580 CF Index    

Traducciones


I-64 - En: 1580 CF Index    nom divin, divinité honorée sous les signes mâcuîlli calli, Cinq-Maison, et chicuacen cuetzpalin, Six-Lézard. Sah4,49. / botanique, variété de la fleur cempôhualxôchitl. / nom pers. / toponyme. - En: 2004 Wimmer    I-31 - En: 1580 CF Index    Cinco rosas. "Cinco flor" - En: 1579 Durán    II-244, XI-200 214 - En: 1580 CF Index    IV-49 - En: 1580 CF Index    

Textos en Temoa

0 47

¾047 Atzaqualpan Itztapalapan teuctli eta. Ic 3 Mexicatzinco Tochihuitzin inemac amilli in zan no oncan Atzacualpan inic onzomani ipan onoque Cohuatzincatl. Auh niman Macuiltzinco tlalli tlato can pouhqui Tezoncaltitlan, ipan onoque Tehuilocan tlacochteuctli ipilhuan Atzacualpan inoncan Quauhacaltitlan ihuinin in motlalmacaque pipiltin in omotoca teneuhque. 4 calli, ipaninin xihuitl in huel ipan peuh in mixpamitl hualmoquetzaya Tonatiuh iquizayampa. Auh zan no ipan inin xihuitl occeppa tlalxotlalloto in ompa Chalco chiucnauh xihuitl in ompa otlalchihualloc in ompa otlaqualoc ic matlac xihuitl zamo cauh ø 5 tochtli, ipanin in tlacat ipiltzin =61 Aztatzontzin quitlacatilli Doña Maria Xochimilco Cihuapilli in quitlacatilli itoca Dnù Pedro Macuilxochitl zatepan tlatocat in Tepotzotlan. Oc no ipan inin cenca yequene ne tetzahuilloya imixpanitl hualmoquetzaya tonatiuh iquizayampa yuhquin tletl nehuia cenca netetzahuilloya. Zan no ipanin in xihuitl huillohuaya yaoquixohuato Icpatepec, ihuan Izquixochitepec ipan cemilhui tonalli 2 Mazatl in poliohuac oncan tlama Ixtotomahuatzin Cuitlahuac. 6 acatl, ipaninin xihuitl in poliuhque Tlachquiyauhca. Zan no ipan inin moc chotito in ichpoch Moteuczomatzin in ompa Colhuacan. 7 tecpatl, ipan inin quimichtlan huillohuaya yaoquixohuato, no ipan inin xihuitl hualla in Tenochtitlan tlatohuani Moteuczomatzin in ichpoch inic mocchotito Quauhtitlan quihualmacac in Aztatzontzin tlatohuani. ø Zan no ipan inin mic Itzcohuatzin Quauhnahuac tlatohuani oxihuitl in Ayac tlatocat, compatlac yaocuixtli tlatocat 8 calli, ipanin in motlatocatlalli Cuitlahuac tecpan tlatohuani Tezotlaltzin. No ipan inin miquito Cuitlahuaca in ompa Huexotzinco in miquito itoca Miztli ima ihuan Mexayacatl iteicahuan Teopancalcan tlatohuani Ixtotomahuatzin. No ipan in mopilhuati in ichpoch Moteuczomatzin ¾047 in ompa Colhuacan. 9, tochtli, ipan inin xihuitl Iztactlallocan huilohuaya ihuan macuilloctlan huillohuaya Iztactlallocan tlamato Ixtotomahuatzin Cuitlahuac. 10 acatl, ipan inin momiquilli Nezahualpiltzintli Tetzcoco. No ipan in in Cuauhnahuac motlatocatlalli Yaocuixtli. Zan no ipan inin xihuitl poliuhque centzontepeca ipan cemilhuitonalli 7 cozcaquauhtli, oncan moxin Ixtotomahuatzin. Zan no ipan inin xihuitl in hualcallacque Huexotzinca in Mexico Tenochtitlan Xayacamachan Ixtehueyo Miztliyma Tetzcatlpopoca ø iyauhpotonqui, ihuan ce inhueltiuh, eta. Zan no ipan inin xihuitl tlacat in Dnù Diego Tizaatzin Colhuacan. 11 tecpatl, ipan inin xihuitl in motlatocatlalli Cacamatzin Tetzcoco tlatohuani. 12 calli, ipan inin xihuitl quin micti in Moteuczoma in Cuitlahuac Tzompauteuctli, ihuan mochintin in ipilhuan in mictiloque, zan yehuantin in Cuitlahuaca temictique itencopa Mexico tlatohuani Moteuczoma ipampa in mic Tzompanteuctli quinanquilli in Moteuczoma ipampa quitlatlania in quenin monequi mochihuaz quilhuica omic quallittac ca monequi motquitaz teocuitlatl coztic inical Huitzillopochtli, auh chalchihuitl yey in callitic ihuan quetzalli, eta. Can nozo monequiz in cemanahuac (fol. 62) tlacalaquilli ca oncan monequia in itech toteouh : oquentiquitohua oncan quinanquilli i Tzompanteuctli quilhui ø totecuyoe tlatohuanie ca amo maxicmocaquilti ca ictiquicihuitiz inipolihuiliz maltepeuh, ihuan cati tlayollitlacoz in topan in ilhuicac cati hual itatotoque maxic mocuilli maxic mocaquilti ca amo yehuatl yez in toteouh ca ocon catqui in axcahua in tlatquihua in tlachihualla cahuitz ca quiza quiuh eta. Inoquicac Moteuczoma cenca quallan quilhui in Tzompanteuctli xiyauh xiqualchia in notlatol ihuin inin micque Tzompanteuctli mochintin ipilhuan, ic mocaqui in Tzompanteuctin qù nù Nahualteuctin, ø nican motenehua inimitoloca in quenin tzintique Tzompanteuctin onemico.


Glifos en Tlachia

TEPETLAOZTOC - K05_A

Glifo - K05_A_46

Lectura: macuilxochitl


Descomposicion: macuil-xochi-tl

Contacto: cabeza

Cita: macuilxochitl K. 05 A

https://tlachia.iib.unam.mx/glifo/K05_A_46

macuilxochitl 

Paleografía: MACUILXOCHITL
Grafía normalizada: macuilxochitl
Tipo: r.n.
Traducción uno: nom divin, divinité honorée sous les signes mâcuîlli calli, Cinq-Maison, et chicuacen cuetzpalin, Six-Lézard. Sah4,49. / botanique, variété de la fleur cempôhualxôchitl. / nom pers. / toponyme.
Traducción dos: nom divin, divinité honorée sous les signes mâcuîlli calli, cinq-maison, et chicuacen cuetzpalin, six-lézard. sah4,49. / botanique, variété de la fleur cempôhualxôchitl. / nom pers. / toponyme.
Diccionario: Wimmer
Contexto:mâcuîlxôchitl.
1.£ nom divin, divinité honorée sous les signes mâcuîlli calli, Cinq-Maison, et chicuacen cuetzpalin, Six-Lézard. Sah4,49.
Description. Sah1,31.
2.£ botanique, variété de la fleur cempôhualxôchitl.
Description. Sah11,214 et Sah11,200 'Tagetes canulata'.
Illustration. Dib.Anders. XI fig. 678 (a).
Cf. Garibay Sah IV 340.
R.Siméon dit: 'Caryophyllum mexicanum' (Hern.) Plante médicinale.
Cf. F.Hernandez. Rerum medicarum Novae Hispaniae thesaurus. p. 155 (avec illustration).
Form : mâcuîlxôchitl, Cinq-Fleur, est le nom d'un jour du calendrier.
3.£ nom pers.
4.£ toponyme.
Fuente: 2004 Wimmer

Gran Diccionario Náhuatl [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [29-08-2020]. Disponible en la Web http://www.gdn.unam.mx/contexto/53331

TEPETLAOZTOC - K05_A

Elemento: macuilli


Sentido: cinco

Valor fonético: ?

https://tlachia.iib.unam.mx/elemento/06.01.02

macuilli 

Paleografía: macuilli
Grafía normalizada: macuilli
Tipo: r.n.
Traducción uno: cinco
Traducción dos: cinco
Diccionario: Arenas
Contexto:CINCO
macuilli = cinco (Nombres de contar: 1, 43)

Fuente: 1611 Arenas

Gran Diccionario Náhuatl [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [29-08-2020]. Disponible en la Web http://www.gdn.unam.mx/contexto/10935

TEPETLAOZTOC - K05_A

Elemento: xochitl


Sentido: flor

Valor fonético: ?

https://tlachia.iib.unam.mx/elemento/03.03.01

xochitl 

Paleografía: xöchitl
Grafía normalizada: xochitl
Tipo: r.n.
Traducción uno: flor / flor(es)
Traducción dos: flor / flor(es)
Diccionario: Carochi
Contexto:FLOR
nixöchitemoa = busco flores (comp. xöchitl y tëmoa) (4.1.1)

ómíxöchitl = flor de echura de huesso (comp. omitl y xöchitl) (4.1.1)

quetzalilacatzihui, quetzalhuïtölihui, xöchicuepöni in nocuic = mi canto se va entretexiendo, y retorciendo à manera de quetzal, y brota como flor (4.1.1)

xöchitëmolo in cuïcatl = se buscan los cantares, como flores (comp. xöchitl y tëmoa) (4.1.1)

yöllòxöchitl = flor parecida al coraçon (comp. yöllòtli y xöchitl) (4.1.1)

xöchitëmolo = son buscadas las flores (comp. xöchitl y tëmoa) (4.1.1)

nixöchipèpena = escojo [flores] (comp. xöchitl y pèpena) (4.1.1)

xöchitequi = coger, ò cortar flores (verbo compuesto con su paciente) (1.4.3)

niccuepönaltia in xöchitl = hago que brote la flor (compulsivo de cuepöni) (3.13.1)

tëxöchimaco = se dan flores, sin dezir à quien (2.6.1)

niccòcotöna in xöchitl = corto muchas flores, y de varias partes (sílaba doblada c/saltillo) (3.16.2)

xöchiötl = el ser de las flores, y grassa, y enxundia (de xöchitl) (3.8.1)

nicxöchitëmoa cuïcatl, nicxöchipèpena cuïcatl = busco, y escojo cantares, como las rosas (comp. xöchitl con tëmoa y pèpena) (4.1.1)

ïxöchio in quáhuitl = la flor del arbol (4.4.1)

xöchïtlâ, y xòxöchitlâ = jardin de flores (1.6.2)

noxöchiuh = la flor, que posseo (4.4.1)


FLOR(ES)
ïxötláca in xöchitl = el brotar de las flores (3.5.1)

icuepönca in xöchitl = el abrirse de las flores (3.5.1)

Fuente: 1645 Carochi
Notas: ö--

Gran Diccionario Náhuatl [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [29-08-2020]. Disponible en la Web http://www.gdn.unam.mx/contexto/18829

Tlachia [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [ref del 29-03-2024]. Disponible en la Web https://tlachia.iib.unam.mx/datos-glifos/macuilxochitl