Buscar:  
Diccionarios:
Alarcón
Arenas
Bnf_361
Bnf_362
Bnf_362bis
Carochi
CF_INDEX
Clavijero
Cortés y Zedeño
Docs_México
Durán
Guerra
Mecayapan
Molina_1
Molina_2
Olmos_G
Olmos_V
Paredes
Rincón
Sahagún Escolio
Tezozomoc
Tzinacapan
Wimmer
Palabra: Palabra exacta  Inicio Cualquier parte
En: Náhuatl Grafía normalizada Traducción
Resultados

huactli 

Paleografía: Huactli
Grafía normalizada: huactli
Tipo: r.n.
Traducción uno: Cierta ave del lago mexicano
Traducción dos: ave del go mexicano
Diccionario: Clavijero
Fuente: 1780 Clavijero
Notas: zool Esp: cierta-- Esp: la--


Entradas


huactli - En: 1780 Clavijero    huactli - En: 2004 Wimmer    

Descomposición


huac-tli

Palabras


huac quinchihua icpalli    huaca    huacal    huacalcahuitl    huacalco    huacalcuahuitl    huacalcuauhtototl    huacalhuia    huacalihui    huacalihuiliztli    huacaliuhqui    huacalli    huacalnacazco    huacaloa    huacaltic    huacaltica    huacaltitlan    huacaltonco    huacaltontli    huacaltzintli    


aachtli    aactiyaliztli    aamoxtli    aaztli    abril metztli    ac teotl ac mahuiztli    ac tlacatl ac mahuiztli    acacampaxoliztli    acachichictli    acacitli    acacuextli    acahualchictli    acahuitztli    acahuiztli    acaixtli    acalco iyayaliztli    acalcuachpantli    acalcuexcochtli    acalihyayaliztli    acaliyayaliztli    


huacalihuiliztli    huacaltontli    huacaltzintli    huaccatlatlaciztli    huaccatlatlaxiztli    huaccatontli    huachtli    huactoc centli    huactoccentli    

Traducciones


ornithologie, nom de deux oiseaux distincts. / bihoreau gris. / macagua rieur ou faucon rieur. / nom pers. Cf. Huactzin. - En: 2004 Wimmer    Cierta ave del lago mexicano - En: 1780 Clavijero    

Textos en Temoa

0 17

¾017 itencopac inic peuh yaoyotl Xaltocan yehuatl quitzontec, ca iniquac in aya motlaquipiaya in huellitiliztli in Mexitin, ihuan in Colhuaque macihui yehuantin {cocoloùùù} catca, atle in huellitiliz quipiaya amo icatemiquiz tlatzontequiliaya, auh no yuhque in Azcapotzalco ayatle in huellitilliz, iniquac inin peuh yaoyotl in Xaltocan, ‡anoc yyoyoca catca in Altepetl eta. 11 acatl, ipan temoloque Mexica. 12 tecpatl, 13 calli. ø Ipan in xihuitl tlalilloque Mexitin Atizapan in itencopa Colhuacan tlatohuani Chalchiuhtlatonac, iquac in ohuelconchiuhque yaoyotl in oyuh otepeuhque Xochimilco ca in yaohuan catca colhuaque in Xochimilca. 1 tochtli, ipan in mixnamicque Colhuaque, ihuan Mexitin. 2 acatl ipan in motlatocatlalli Tezcatl teuctli ompa initocayocan Tequixquinahuac huixtopa {ùùù} yehuatl compatlac in itatzincatca in huehue Quinatzin. Auh in tlatlatoani quito aca in Tezcatl teuctli ipilhuan tlazanaztoc ihuan huehue Xaltemoctzin auh in Xaltemoctzin yuh quitalhuia 19 años in tlatocat quimictique in Tepaneca inin tlacamecayo tlatolli amo huel nelti, ca ye omito inineltica in yuh tecpantoc. In ipan in 3 tecpatl oncan mic tlatohuani miahuatamaltzin, hualmotlalli Azayoltzin Cuitlahuac ticic tlatohuani. 4 calli, 5 tochtli, 6 acatl, 7 tecpatl, ø ipan mic in Colhuacan tlatohuani Chalchiuhtlatonactzin : niman compatlac on motlatocatlalli Quauhtlix in Colhuacan tlatocat. 8 calli, 9 tochtli, 10 acatl, 11 tecpatl. Ipan mic =23 Azayoltzin, (fol. 18) hualmotlalli Atzatzamoltzin in Cuitlahuac ticic tlatocat. 12 calli. ipan poliuhque Chalca quinpoloque Huexotzinca tlatocati Chayacamachan, Tlaxcalteca, Totomihuaque, Tepeyacac, Quauhtinchan tlatocati quehuatl {quihuatl} Cholollan. 13 tochtli. __ 1 acatl, ipan mic in Colhuacan tlatohuani Quauhtlixtli, niman compatlac on motlatocatlalli Yohuallatonac. In ipan in ce acatl ipan poliuhque y Quauhquecholteca quimocolhuique Huexotzinca, Tlaxcalteca, Totomihuaque, Tepeyacahuaque, Quauhteca, Quauhtinchan ¾017 chololteca. In zan no ipan in ce acatl ipan mic in Chalco tlatohuani Tlalliteuctli, niman on motlallo {onmotlalito} Tochquihuateuctli in Chalco tlatocat. 2 tecpatl, ipan inin xihuitl acico in Quahuaque Otomi, ø oncan on motlallico Chichimeca cuicoyan, iquac in oncan tlapachoticatca piltiticatca itoca Tochtzinteuctli itelpoch in Tezcatl teuctli yehuatl itlan quintlalli. Auh zan caxtolxiuhtique inic itlan catca, niman ompa quimihua inic ompa onozque initocayocan Tlacopantonco Xollotl iyatlauhyoc Tepotzotlan. 3 calli, 4 tochtli, 5 acatl, 6 tecpatl, 7 calli, 8 tochtli, 9 acatl, 10 tecpatl. Ipan in tzintic in Calpixcantli Quauhtitlan. 11 calli, ipan in xihuitl mic in Colhuacan tlatohuani catca initoca Yohuallatonac, niman on motlalli Tziuhtecatzin in Colhuacan tlatocat. 12 tochtli, 13 acatl __ Ce tecpatl, ipan mic Cuitlahuac tlatohuani Atzatzamoltzin, motlalli Totepeuhteuctli oncan peuh Chalca tlatocayotl in Cuitlahuac ticic. 2 calli, ipan inin xihuitl quin miquanique in Mexitin inic oncan motlallico tlalcocomocco intencopa in Colhuaque, iquac tlatocati in Tziuhteuctzin Colhuacan tlatohuani. Auh in zatepan niman yaque in Colhuaque, quinpehuazquia in Mexica, ø auh in Colhuaque zan temac huetzito ompa qui cencahuato, auh niman quin quixtillique iniyollo culhuaque quicentocaque in Mexitin. 3 tochtli, ipan in in xihuitl quimiquani in Otomi in yehuatl Tezcatzinteuctli ompa quimihua in Tepozotlan ytocayocan Tlacopantonco Xollotl yatlauhyoc. Auh in yehuantin Otomi yc ompa inin moxexelloque cequintin yaque cincoc, cequintin yaque Huitziltepec, ihuan Xolloc, ihuan cequintin hualmiquanique Quauhtlaapan Tianquizcolco {Tianquizcalco}. 4 acatl, 5 tecpatl, 6 calli, 7 tochtli, 8 acatl, 9 tecpatl, 10 calli, 11 tochtli. Ipan in xihuitl mic Tziuhtecatzin in Colhuacan, niman on motlalli Xihuitltemoctzin in Colhuacan tlatocat. 12 acatl, 13 tecpatl ø quitoa Colhuaque oncan tlacat Tezozomoctli Azcapotzalco __ 1 calli, 2 tochtli, ø ipan in xihuitl momiquilli in Quauhtitlan ¾018 tlatohuani Tezcatl teuctli 39 años in tlatocat. 3 acatl, ipan inin xihuitl motlatocatlalli in Quauhtitlan tlatohuani Huactzin ompa in techichco manca itlatocacal ompa tlatocat titicatca. Ipan in yei acatl ipan poliuhque huehueteca, quin peuhque Huexotzinca, Tlaxcalteca, Totomihuaque, Cholollan, Quauhtinchan tlaca, Tepeyacac. 4 tecpatl, 5 calli, 6 tochtli, 7 acatl, ipan mic Cuitlahuac Ticic tlatohuani Totepeuh, niman on motlalli Epcohuatzin. 8 tecpatl quitoa Colhuaque ipan tlacat Ixtlilxochitzin huehue Tetzcoco. 9 calli, 10 tochtli, quitoa Cuitlahuaca oncan tlacat Tezocomoctli Azcapotzalco. 11 acatl, 12 tecpatl, 13 calli. In ipan in xihuitl iniquac manca altepetl in Techichco =24 ipan in tlatohuani Huactli hualxeliuhque iniachcahuan in chichimeca in hualquizque inic ce maxtla, inic 2 Xochipan, inic yei mecellotl, inic 4 acatzin, ø inic 5 tlaquatzin, inic 6 Tzohuitzin, inic 7 Quauhticatzin, yehuantin in huallaque (fol. 19) on motlallico Tecoactonco. Auh iniquac oncan {in} on motlallico Chichimeca ocuel yuh oncan mic ce tlacatl achto onca catca Chichimecatl itoca tecoatl monamicticatca Huauhquil, ihuan telpoch in Chichimeca catca Zacatlatiltitlan tocayotillo in axcan in tlalilco catca, yehuantin achto yc catca iniquac hualxeliuhque Chichimeca in omotlallico tecoactonco, auh niman hualmiquanique yecuel ic occan motlallique itocayocan Xalla. Auh in oncan Xalla oncan chanchiuhtoca huecahuaque, auh niman ic excan hualmiquanique tlalcozpan in axcan oncan mani ical Don Juan Yollocamachaltzin, zan moxelloque in oncan on motlallico. Auh iniquac in yeno oncancatca in Izquitlan, initoca Ixahuatzin Chichimecatl Yaocotzitzitli, Xiyatl. Auh in Tlalcozpan hualmiquanique Tzonhuintzin Quauhticatzin. Auh iniquac ye huecauhtica oncan cate in yequimitla in Xaltocameca mochipa oncan mohuitia in onzotlami in ompa Zoltepec, ø ca in zotlamian catca, ca in Zoltepeuh in Xaltocameca catca, auh niman mononotzque quitoque aquique inin Xaltocameca


Elementos en Tlachia

TEPETLAOZTOC - K06_B

Elemento: huactli


Sentido: ave agorera

Valor fonético: huac

https://tlachia.iib.unam.mx/elemento/02.01.40

huactli 

Paleografía: HUACTLI
Grafía normalizada: huactli
Tipo: r.n.
Traducción uno: ornithologie, nom de deux oiseaux distincts. / bihoreau gris. / macagua rieur ou faucon rieur. / nom pers. Cf. Huactzin.
Traducción dos: ornithologie, nom de deux oiseaux distincts. / bihoreau gris. / macagua rieur ou faucon rieur. / nom pers. cf. huactzin.
Diccionario: Wimmer
Contexto:huâctli.
Cf. aussi la variante huâctzin.
£ ornithologie, nom de deux oiseaux distincts.
A.£ bihoreau gris.
Black-crowned night heron. Nycticorax nycticorax.
Décrit en Sah11,39.
" xoxôuhqui huâctli ", oiseau de passage fréquentant les lagunes. (Hern. p.1001).
Le bihoreau gris serait également nommé huexôcanauhtli.
C'est sans doute cet oiseau qui était aussi appelé 'tôlhuâctli'.
B.£ macagua rieur ou faucon rieur.
Laughing falcon. Herpetotheres cachinans (Linneaus). Décrit en Sah11,42.
Identification confirmée par Michel Gilonne 1997,29 et 193.
White hooded hawk. Oiseau considéré comme de mauvais augure par les marchands. Sah5,153. Il s'agit bien du macagua rieur si l'on se réfère à l'expression " ihcuâc âcah îpan huehuetzca ", quand il rit de quelqu'un (ibidem).
R.Siméon dit : oiseau dont le chant servait à tirer,des présages et que l'on appelait aussi 'tôlhuâctli' (Hern., Sah.).
Par son cri celui-ci signalait l'amélioration du temps. Michel Gilonne 1997,29. La description de l'oiseau signale que son chant répète : " yeccân, yeccân, yêccan ", beau temps, beau temps, beau temps. Ce chant se distingue du 'rire' de l'oiseau. Cf. Sah11,42.
* plur., huactin.
£ nom pers. Cf. Huactzin.
Fuente: 2004 Wimmer

Gran Diccionario Náhuatl [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [29-08-2020]. Disponible en la Web http://www.gdn.unam.mx/contexto/49047