Buscar:  
Diccionarios:
Alarcón
Arenas
Bnf_361
Bnf_362
Bnf_362bis
Carochi
CF_INDEX
Clavijero
Cortés y Zedeño
Docs_México
Durán
Guerra
Mecayapan
Molina_1
Molina_2
Olmos_G
Olmos_V
Paredes
Rincón
Sahagún Escolio
Tezozomoc
Tzinacapan
Wimmer
Palabra: Palabra exacta  Inicio Cualquier parte
En: Náhuatl Grafía normalizada Traducción
Resultados

xilotepec 

Paleografía: XILOTEPEC
Grafía normalizada: xilotepec
Traducción uno: *T
Traducción dos: *t
Diccionario: Tezozomoc
Contexto:Y para esta coronaçión es menester que los rrebeldes que no quieren benir a la obidiençia de este ymperio y lo que les pedimos no quieren dar de su tributo, son los de chiapanecas, xiquipilcas, Xilotepec, otomíes y maçahuaques y Xocotitlan y Cuahuacan, y allá es menester baya el campo mexicano para con ellos hazer la çelebraçión de esta fiesta y coronaçión del labatorio y sacrifiçio el rrey Ahuitzotl (f:083v.)

Dixeron los mexicanos: "Esta noche haremos aquí y muy de madrugada daremos con los pueblos de Chiapa y Xilotepec", y con esto, se quedaron aquella noche allí (f:083r.)

Capítulo 64 .Trata como otro día, de gran mañana, salió el campo del rrey Ahuitzotl de Xiquipilco y Cuahuacan, y otro día llegan a Chiapan y Xilotepec y tran batalla .Después de auer descansado el rrey Ahuitzotl, llama a los prençipales y señores, díxoles: "Yo hago bosotros confiança y os trego estos presos (f:083r.)

Guardaldos", [84r=] con pena y aperçibimiento que ellos y sus mugeres, hijos morirían por ellos si se les fuesen, hasta boluiesen de Chiapan y Xilotepec (f:083r.)

Y ellos se lo prometieron y con esto mandó a los capitanes Cuauhnochtli, Tlacochcalcatl y Tlilancalcatl luego se aperçibiesen y escoxiesen tre los pueblos los más esforçados y balientes para lleuasen la delantera, y que para se conosçer se enbixasen y, teñidas las caras de negro, partiesen con la luna y, hecho esto, abían de yr amanesçer con los de Chiapan primero llegasen a Xilotepec (f:084v.)

Y llegados, estauan los de Xilotepec ya puestos y a punto de conbatir, y en llegando y començando todo fue uno (f:084v.)

Comiençan la bozería muy grande y conbatirse todo el día y, biendo la destruiçión de los de Xilotepec, dan bozes que çesen ya tantas muertes, ya ellos se dan por basallos de los mexicanos, y esto rreplicaron por dos o tres bezes (f:084v.)

Sosegados, rrecogidos los mexicanos, comiençan luego los de Xilotepec a benir cargados con benados hechos barbacoa y liebres y conejos y pájaros en çeçina, mucha cantidad de ellos (f:084v.)

E luego dixeron los de Xilotepec: "Esto, señores mexicanos, nos proferimos dar sienpre de nro tributo (f:084r.)

Será bien que biéis uros mensajeros a los dos rreyes nros hermanos y braços baledores y a todos los demás señores y prençipales de los pueblos chinanpanecas, Culhuacan, Cuitlahuac, Mizquic, Chalco, Xochimilco y los llaman Nauhteuctli, quatro pueblos çercanos de Mexico, Coatlalpan, Xocotitlan, Maçahuacan, Xiquipilco, Cuahuacam, Chiapan, Xilotepec, Matlatzinco, Tzinacantepec, Callimaya, Tlacotepec, Tepemaxalco, Teutenango, Çoquitzinco, Xochihuacan, Coatepec, Capoloac, con todos los suxetos de Matlaçingo (f:091v.)

Estaréis con todos uros tributos de rropa el primero, para dar a todos los prençipales y señores, y luego berná, acabado bos, el mayordomo de Chinantla y luego el de Coayxtlahuacan, luego el de Tuchpanecatl y luego el de Tuchtepec, luego el de Tziuhcoacatl y el de Tlatlauhquitepec y luego el de Tepeacac y luego el de Piaztlan, luego el de Tlaapan y Tlalcoçauhtitlam y el de Chiauhtla y el de Cohuixco, Tepecuacuilcatl, Teotliztacan, y Nochtepec, Tzacualpan, Cuauhnahuac, Yauhtepec, Guaxtepec, Yacapichtl, Matlatzinco y Xocotitlam, Xilotepec, Atucpan, Xochimilco, con todos los chinanpanecas, eçeto los de Azcapuçalco, Cuyuacan, Chalco, Cuauhtitlan, con todos los otros traseros, serán los postreros (f:094v.)

Y así, fueron luego mensajeros a todos los pueblos de Coatlalpan y a la Tierra Caliente que agora llaman del Marquesado, Chalco, Xochimilco, Cuitlabaca, Mizquic, Culhuacan, Yztapalapan y a Matlatzinco y montes, Xilotepec, Chiapan, Maçahuacan, Xocotitlan, Xiquipilco, Cuahuacan, Çila, Ocuilan, finalmente, de todos los pueblos sujetos a a la corona mexicana (f:102r.)

E luego, dho esto, començaron a caminar por su orden, saliendo de una calle, pasando el templo, arrodillándose todos, umillándose al Huitzilopochtli, yendo por la puerta del gran palaçio, [104r=] guiándolos cada çiento un mayoral llaman tecnenenque, achcacauhtin tequihuaques, y esto con un rresonido de gemidos, lloros, solloços, que dauam gran dolor y conpasión, en espeçial unas mugeres con otras, lleuando cargadas las mugeres sus criaturas pequeñas y los mayorçillos lleuauan de braço, cargados los maridos de sus rropas y esteras en que dormir, tomando la delantera los tamemes para boluerse otra bes con los prençipales, yendo primero los mexicanos, tras ellos los de Aculhuacan y luego tepanecas, Coatlalpan, los de Tierra Calliente, Chalco y los de las chinanpas y los de Nauhteuctli, Cuauhtla, monteros, Matlatzinco, Ocuilan, Tenançingo, Maçahuacan, Xocotitlan, Chiapan, Xilotepec, Xiquipilco, Cuahuacan, con todos los demás pueblos (f:103r.)

Y asimismo fueron a ello mensajeros a todos los pueblos de Cuyuacan, Suchimilco, Mizquic, Cuitlahuac, Culhuacan y Nachteuctli, son los de Yztapalapan, Mexicaçingo, Huitzilopochco, Chalco, Tlalhuic, de los de Tierra Calliente, que es todo el Marquesado, y fuera del Matlatzinco y los montes, Tenançingo, Malinalco, Ocuillan, Xilotepec, Chiapa, Xocotitlan, Maçahuacan Xiquipilco, Cuahuacan, en efeto, hasta los pueblos de Tulançingo y Otomíes y Meztitlam fueron de todo abisados con la breuedad, y sobra de matalotaxe, por ser largo el camino (f:105v.)

E dende en adelante, comiençan de benir de muchos pueblos sus basallos a darle el parabién de su buena benida, fueron serranos de Xocotitlan, Xilotepec, Tenançingo, Malinalco, Ocuilan, totoltecas, Coatlalpan, finalmente, de todos los pueblos suxetos, y cada un pueblo su preste tanto como su tributo cotidiano, que paresçía que el que ésta no hazía no ganaba perdones y aun les castigauan a los que no benían a ello y les desterraban de sus propios pueblos (f:127v.)

bían luego a todos los tepanecas, serranos, montañeses y Chiapan, Xilotepec, Xiquipilco, Guatitlan, Maçahuacan (f:148v.)


Fuente: 1598 Tezozomoc
Notas: Esp: (-- Esp: )--


Entradas


xilotepec - En: 1598 Tezozomoc    xilotepec - En: 2004 Wimmer    

Descomposición


xilo-tepec

Palabras


xilo    xilocan    xilomaniliztli    xilomanitzin    xilomaniztli    xilomantzin    xilomatzin    xilometl    xilomotzontli    xilone    xilonen    xilopahuaxtli    xiloquetzalli    xilotamalli    xilotcayotl +    xilotepecatl    xiloti    xilotia    xilotl    xilotla    


acatepec    acotepec    ahuatepec    atepec    atlancatepec    atlauhcatepec    ayotzintepec    cahualtepec    caltepec    centzontepec    chalchiuhtepec    chapoltepec    chiltepec    chiquimoltepec    chiquiuhtepec    chiyauhtepec    citlaltepec    coatepec    cohuatepec    colhuacatepec    


Traducciones


Chef lieu d'une province tributaire. - En: 2004 Wimmer    *T - En: 1598 Tezozomoc    

Textos en Temoa

0 32

¾032 ic oncan peuh in yaoyotl 22 xihuitl in mixnamictinenca. Auh in cenca ye mococoltia =43 niman zatepan huel quintocaque in Quauhtitlan calque ihuan quimotecaco in Tianquiztli, ø ihuan ompa quiquanique in Azcapotzalco ic on oton in aocmo tlacanamacoya Quauhtitlan ic onmiquani in Azcapotzalco, oc ye ompa tlacanamacoya in ixquich in icon acico Castillantlaca, auh in ixquich cahuitl manca yaoyotl in quemanian in cenca quimamanaya Quauhtitlan calque ompa miquaniaya ompa momaquixtiaya in cocotitlan ihuan in xonacapacoyan, auh cenca miecpa mochihua in ompa nemaquixtiloya Tehuilloyocan ompa quin mictiaya in Quauhtitlan calque quin poyomictiaya yequene cequintin in camahuiltiaya in cihua intech acia eta. Auh yequene cenca miyecpa mochiuh in Tzompanco in Citlaltepec in Otlazpan in ompa momaquixtiznequia in Quauhtitlancalque ompa quin poyomictique ye oncan in inic cen moyollitlacoque Quauhtitlan calque tlatohuanime. Auh ca iyocan in Huehuetocan in cenca tlazotlalloya Quauhtitlan calque in ompa miecpa momaquixtique, ca iniquac inin manca Tepaneca yaoyotl huel ixquichtia motzincuepti motlallique in quiyahualotoque Quauhtitlan altepetl in yehuantin Toltitlan calque Tepozteca Quauhtlaapantlaca Quahuaque Tepotzoteca ø Coyotepeca Otlazpaneca Citlaltepeca Tzompanca. Auh niman yeyehuantin in Tollan in Apazco inic cen huey tlalli, ihuan in Xilotepec y Chiyappan, auh niman yeyehuatin inic mocen Tepaneca itohua mochintin quimixnamictique in altepetl Quauhtitlan. Auh in yehuatl tlatohuani Maxtlaton mochintin quintlauhti in tlatlacatecca (fol. 41 ) in tlacochcalca in nohuian ipan altepetl omoteneuh quin mamacac chimalli tlahuiztli inicquin yaotlalhui inic qui yaochihuazque altepetl Quauhtitlan yuh neltic yuh mochiuh. Auh iniquac in Quauhtitlan in tlatohuani catca in Tezozomoc Tlatilolco hualla, auh ipanti ipan mochiuh in


Glifos en Tlachia

CUAUHTINCHAN 2 - MC2

Glifo - MC2_B_008

Lectura: xilotepec


Morfología: cerro de jilotes

Morfología: cerro de los elotes

Descomposicion: xilo-tepe-c

Parte no expresada: -c,

Cita: xillotepec HTCh: 1989 109

https://tlachia.iib.unam.mx/glifo/MC2_B_008

xilotepec 

Paleografía: XILOTEPEC
Grafía normalizada: xilotepec
Traducción uno: Chef lieu d'une province tributaire.
Traducción dos: chef lieu d'une province tributaire.
Diccionario: Wimmer
Contexto:xîlôtepêc, toponyme.
Chef lieu d'une province tributaire.
Cette province occupait la partie Sud-Ouest de l'Etat actuel d'Hidalgo et le Nord-Ouest de l'Etat actuel de Mexico et était peuplée d'Otomis.
Localisation : Jilotepec de Abasolo, Méx.
Le glyphe, Kingsborough I 70 Codex Mendoza Lám 33 fig.1. présente deux épis de maïs tendre, xîlôtl, sur montagne, tepêc.
Fuente: 2004 Wimmer

Gran Diccionario Náhuatl [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [29-08-2020]. Disponible en la Web http://www.gdn.unam.mx/contexto/76111

CUAUHTINCHAN 2 - MC2

Elemento: tepetl


Sentido: cerro, montaña

Valor fonético: tepe

https://tlachia.iib.unam.mx/elemento/04.03.08

tepetl 

Paleografía: tepetl
Grafía normalizada: tepetl
Tipo: r.n.
Traducción uno: cerro / sierra
Traducción dos: cerro / sierra
Diccionario: Arenas
Contexto:CERRO
tepetl = cerro (Nombres de cosas del campo: 1, 40)


SIERRA
tepetl = la sierra (Palabras que comunmente se suelen dezir nombrando diversas cosas: 2, 132)

Fuente: 1611 Arenas

Gran Diccionario Náhuatl [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [29-08-2020]. Disponible en la Web http://www.gdn.unam.mx/contexto/11534

CUAUHTINCHAN 2 - MC2

Elemento: miyahuatl


Sentido: espiga, flor del maíz

Valor fonético: xilotl

https://tlachia.iib.unam.mx/elemento/03.03.08

miyahuatl 

Paleografía: miyahuatl
Grafía normalizada: miyahuatl
Tipo: r.n.
Análisis: r.n. + -suf. abs. (tl)
Forma: miyahua + -tl
Traducción uno: Espiga de la Cañaz del Mais
Traducción dos: espiga de la cañaz del mais
Diccionario: Bnf_362
Fuente: 17?? Bnf_362

Gran Diccionario Náhuatl [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [29-08-2020]. Disponible en la Web http://www.gdn.unam.mx/contexto/13617

CUAUHTINCHAN 2 - MC2

Elemento: ohuatl


Sentido: caña de maíz verde

Valor fonético: ?

https://tlachia.iib.unam.mx/elemento/03.02.07

ohuatl 

Paleografía: ohuatl
Grafía normalizada: ohuatl
Tipo: r.n.
Análisis: r.n. + -suf. abs. (tl)
Forma: ohua + -tl
Traducción uno: Cañas dulces
Traducción dos: cañas dulces
Diccionario: Bnf_362
Fuente: 17?? Bnf_362

Gran Diccionario Náhuatl [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [29-08-2020]. Disponible en la Web http://www.gdn.unam.mx/contexto/14050

CUAUHTINCHAN 2 - MC2

Elemento: xilotl


Sentido: mazorca tierna

Valor fonético: xilo

https://tlachia.iib.unam.mx/elemento/03.04.01

xilotl 

Paleografía: xillotl
Grafía normalizada: xilotl
Tipo: r.n.
Traducción uno: Mazorca de maiz quando se comienza à formar
Traducción dos: mazorca de maiz cuando se comienza a formar
Diccionario: Bnf_362
Fuente: 17?? Bnf_362
Notas: Esp: à-- Esp: qua--

Gran Diccionario Náhuatl [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [29-08-2020]. Disponible en la Web http://www.gdn.unam.mx/contexto/16585

TOTOMIXTLAHUACAN - T_C

Glifo - T_C_039a

Lectura: xilotepec


Morfología: cerro de jilotes

Morfología: cerro de los elotes

Descomposicion: xilo-tepe-c

Cita: lotepec T. XII

https://tlachia.iib.unam.mx/glifo/T_C_039a

xilotepec 

Paleografía: XILOTEPEC
Grafía normalizada: xilotepec
Traducción uno: Chef lieu d'une province tributaire.
Traducción dos: chef lieu d'une province tributaire.
Diccionario: Wimmer
Contexto:xîlôtepêc, toponyme.
Chef lieu d'une province tributaire.
Cette province occupait la partie Sud-Ouest de l'Etat actuel d'Hidalgo et le Nord-Ouest de l'Etat actuel de Mexico et était peuplée d'Otomis.
Localisation : Jilotepec de Abasolo, Méx.
Le glyphe, Kingsborough I 70 Codex Mendoza Lám 33 fig.1. présente deux épis de maïs tendre, xîlôtl, sur montagne, tepêc.
Fuente: 2004 Wimmer

Gran Diccionario Náhuatl [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [29-08-2020]. Disponible en la Web http://www.gdn.unam.mx/contexto/76111

TOTOMIXTLAHUACAN - T_C

Elemento: tepetl


Sentido: cerro

Valor fonético: tepe

https://tlachia.iib.unam.mx/elemento/04.03.08

tepetl 

Paleografía: tepetl
Grafía normalizada: tepetl
Tipo: r.n.
Traducción uno: cerro / sierra
Traducción dos: cerro / sierra
Diccionario: Arenas
Contexto:CERRO
tepetl = cerro (Nombres de cosas del campo: 1, 40)


SIERRA
tepetl = la sierra (Palabras que comunmente se suelen dezir nombrando diversas cosas: 2, 132)

Fuente: 1611 Arenas

Gran Diccionario Náhuatl [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [29-08-2020]. Disponible en la Web http://www.gdn.unam.mx/contexto/11534

TOTOMIXTLAHUACAN - T_C

Elemento: xilotl


Sentido: elote tierno

Valor fonético: xilo

https://tlachia.iib.unam.mx/elemento/03.04.01

xilotl 

Paleografía: xillotl
Grafía normalizada: xilotl
Tipo: r.n.
Traducción uno: Mazorca de maiz quando se comienza à formar
Traducción dos: mazorca de maiz cuando se comienza a formar
Diccionario: Bnf_362
Fuente: 17?? Bnf_362
Notas: Esp: à-- Esp: qua--

Gran Diccionario Náhuatl [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [29-08-2020]. Disponible en la Web http://www.gdn.unam.mx/contexto/16585

Xolotl - X.010

Glifo - X.010.G.05

Lectura: xilotepec


Morfología: cerro de jilotes

Morfología: cerro de los elotes

Descomposicion: xilo-tepe-c

Parte no expresada: c,

Cita: xilotepec D. 22

https://tlachia.iib.unam.mx/glifo/X.010.G.05

xilotepec 

Paleografía: XILOTEPEC
Grafía normalizada: xilotepec
Traducción uno: Chef lieu d'une province tributaire.
Traducción dos: chef lieu d'une province tributaire.
Diccionario: Wimmer
Contexto:xîlôtepêc, toponyme.
Chef lieu d'une province tributaire.
Cette province occupait la partie Sud-Ouest de l'Etat actuel d'Hidalgo et le Nord-Ouest de l'Etat actuel de Mexico et était peuplée d'Otomis.
Localisation : Jilotepec de Abasolo, Méx.
Le glyphe, Kingsborough I 70 Codex Mendoza Lám 33 fig.1. présente deux épis de maïs tendre, xîlôtl, sur montagne, tepêc.
Fuente: 2004 Wimmer

Gran Diccionario Náhuatl [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [29-08-2020]. Disponible en la Web http://www.gdn.unam.mx/contexto/76111

Xolotl - X.010

Elemento: xilotl


Sentido: mazorca tierna

Valor fonético: xilo

https://tlachia.iib.unam.mx/elemento/03_04_01

xilotl 

Paleografía: xillotl
Grafía normalizada: xilotl
Tipo: r.n.
Traducción uno: Mazorca de maiz quando se comienza à formar
Traducción dos: mazorca de maiz cuando se comienza a formar
Diccionario: Bnf_362
Fuente: 17?? Bnf_362
Notas: Esp: à-- Esp: qua--

Gran Diccionario Náhuatl [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [29-08-2020]. Disponible en la Web http://www.gdn.unam.mx/contexto/16585

Xolotl - X.010

Elemento: tepetl


Sentido: cerro, montaña

Valor fonético: tepe

https://tlachia.iib.unam.mx/elemento/04_03_08

tepetl 

Paleografía: tepetl
Grafía normalizada: tepetl
Tipo: r.n.
Traducción uno: cerro / sierra
Traducción dos: cerro / sierra
Diccionario: Arenas
Contexto:CERRO
tepetl = cerro (Nombres de cosas del campo: 1, 40)


SIERRA
tepetl = la sierra (Palabras que comunmente se suelen dezir nombrando diversas cosas: 2, 132)

Fuente: 1611 Arenas

Gran Diccionario Náhuatl [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [29-08-2020]. Disponible en la Web http://www.gdn.unam.mx/contexto/11534

Xolotl - X.070

Glifo - X.070.E.38

Lectura: xilotepec


Morfología: cerro de jilotes

Morfología: cerro de los elotes

Descomposicion: xilo-tepe-c

Parte no expresada: c,

Cita: xilotepec H.C. II,41

Cita: xilotepec R. I,335

https://tlachia.iib.unam.mx/glifo/X.070.E.38

xilotepec 

Paleografía: XILOTEPEC
Grafía normalizada: xilotepec
Traducción uno: Chef lieu d'une province tributaire.
Traducción dos: chef lieu d'une province tributaire.
Diccionario: Wimmer
Contexto:xîlôtepêc, toponyme.
Chef lieu d'une province tributaire.
Cette province occupait la partie Sud-Ouest de l'Etat actuel d'Hidalgo et le Nord-Ouest de l'Etat actuel de Mexico et était peuplée d'Otomis.
Localisation : Jilotepec de Abasolo, Méx.
Le glyphe, Kingsborough I 70 Codex Mendoza Lám 33 fig.1. présente deux épis de maïs tendre, xîlôtl, sur montagne, tepêc.
Fuente: 2004 Wimmer

Gran Diccionario Náhuatl [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [29-08-2020]. Disponible en la Web http://www.gdn.unam.mx/contexto/76111

Xolotl - X.070

Elemento: xilotl


Sentido: mazorca tierna

Valor fonético: xilo

https://tlachia.iib.unam.mx/elemento/03_04_01

xilotl 

Paleografía: xillotl
Grafía normalizada: xilotl
Tipo: r.n.
Traducción uno: Mazorca de maiz quando se comienza à formar
Traducción dos: mazorca de maiz cuando se comienza a formar
Diccionario: Bnf_362
Fuente: 17?? Bnf_362
Notas: Esp: à-- Esp: qua--

Gran Diccionario Náhuatl [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [29-08-2020]. Disponible en la Web http://www.gdn.unam.mx/contexto/16585

Xolotl - X.070

Elemento: tepetl


Sentido: cerro, montaña

Valor fonético: tepe

https://tlachia.iib.unam.mx/elemento/04_03_08

tepetl 

Paleografía: tepetl
Grafía normalizada: tepetl
Tipo: r.n.
Traducción uno: cerro / sierra
Traducción dos: cerro / sierra
Diccionario: Arenas
Contexto:CERRO
tepetl = cerro (Nombres de cosas del campo: 1, 40)


SIERRA
tepetl = la sierra (Palabras que comunmente se suelen dezir nombrando diversas cosas: 2, 132)

Fuente: 1611 Arenas

Gran Diccionario Náhuatl [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [29-08-2020]. Disponible en la Web http://www.gdn.unam.mx/contexto/11534

Tlachia [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [ref del 29-04-2024]. Disponible en la Web https://tlachia.iib.unam.mx/datos-glifos/xilotepec