Buscar:  
Diccionarios:
Alarcón
Arenas
Bnf_361
Bnf_362
Bnf_362bis
Carochi
CF_INDEX
Clavijero
Cortés y Zedeño
Docs_México
Durán
Guerra
Mecayapan
Molina_1
Molina_2
Olmos_G
Olmos_V
Paredes
Rincón
Sahagún Escolio
Tezozomoc
Tzinacapan
Wimmer
Palabra: Palabra exacta  Inicio Cualquier parte
En: Náhuatl Grafía normalizada Traducción
Resultados

colotl 

Paleografía: colotl
Grafía normalizada: colotl
Traducción uno: alacrán / alacrán [Yappan convertido en alacrán]
Traducción dos: alacran / alacran [yappan convertido en alacran]
Diccionario: Alarcón
Contexto:ALACRAN
§ Amo tipinahua, tlamacazqui yappan otitlàco? In quexquich cahuitl timonemitiz in tlalticpac, àmo tle huel ticchihuaz in tlalticpac, àmo tle huel titequipanoz. Mitzocayotizque in macehualtin ticolotl: ca nican nimitztocayotia, nimitztocamati colotl Xihualhuia, yuhqui tiez. / Oquipechcoton, oquiquechpano itzontecon; yèhuatl ica itoca tzonteconmama. §
Con esto subio la Diosa xochiquetzal, y cubriendolo con su huipil, el faltó en su proposito; y fue la causa desta caida ser la dicha xochiquetzal forastera y Diosa que venia de los cielos, que ellos llaman chicnauhtopan, q. d. de los nueue lugares. Con el sucesso referido el Yaotl espia, que no se dormia, le dixo al Yappan: «No te aueruenças, juramentado yappan de auer peccado? por esso mientras viuieres sobre la tierra, no serás de prouecho alguno, para nada podrás seruir. / Los hombres te llamarán alacran y te conozco ya por este nombre, aduierte que has de quedar assi», y diçiendo y haçiendo le derribó la cabeça de los hombros y se la echó a cuestas, y por esto es oi llamado carga cabeças.
(VI, 32 Para contra la herida y ponzoña del alacran, (510))


ALACRAN [YAPPAN CONVERTIDO EN ALACRAN]
§ Nomatca nehuatl, nitlamacazqui chicomexochitl. Tla xihuaihuia, tlamacazqui yappan Huitzcol. Tleica in teca timocacayaua? Cuix ahmo ye ticmati, ahmo ye moyolloquimati in omitznça hualpoztequito iiohueltiuh xochiquetzatl (¿?) in ompa Tehuehueticpac, in ompa in ica otimocacayauh. Ahmo tle, tlein huel ticchihuaz, ahmo tlein huel tictequipanoz. Nepa hueca teca ximocacayahuati, nepa hueca teca ximahuiltiti. / Tla xihualhuia, nonan tlaltecutli, çan yhuiyan xictlacahualti in tlamacazqui yappan Pelxayaque, ma çan ihuian quia, ma çan ihuian mitztlalcahui. Cuix quinmoztla, cuix huiptla yaz? Ca niman aman. Intlacamo quiçaz, intlacamo yaz, ca oc nehuat nicmati yn tleipan nicchihuaz. §
Y tocando en él mas por extenso toda la fabula referida anidiendo las circunstancias que luego dire. Lo primero, segun este segundo conjuro, pareçe que incinaua que segun su tradiçion gentilica, el que aora es venado, en el primer siglo se llamaba Piltzinteuctli, y tubo alguna superioridad al llamado Yappan, que es el conuertido en Alacran, dicho aora colotl: al venado llaman aura chicomexochitl. Pues siendo llamado alguno destos fingidos medicos para algun herido de Alacran, si es poco despues de herido, entra diciendo el conjuro siguiente: Yo en persona el espiritado (o consagrado a los dioses), el de las siete rosas (el venado), te llamo a audiençia a ti el sacerdote yappan, que ya eres el del aguijon coruo, para que des razon porque ofendes a las gentes? no sabes ya y no te acusa tu conçiencia que mi hermana la diosa Xochiquetzal te hizo quebrantar tu ayuno y castidad allá sobre aquella antigua piedra donde te burlaste con ella (metaph. allusion a la fabula). Nada, nada puedes ya hazer, ya no puede ser de probecho tu trabajo. / Vete muy lejos de aqui a hazer agrauios: Vete muy lejos de aqui a burlarte de las gentes. Ven acá, tu mi madre prinçesa Tierra, aplaca buenamente al dedicado a los dioses Yappan caricorbo, para que por bien se baya y te deje en paz (pone tierra fregando la herida); y hagole saber que el yrse y dejarte no ha de ser para mañana ni esotro dia sino al punto, y si no saliere y se fuere, a mi cargo, queda que yo le castigare como merece.
(VI, 32 Para contra la herida y ponzoña del alacran, (514))

Fuente: 1629 Alarcón
Notas: Esp: á--


Entradas


colotl - En: 1547 Olmos_G    colotl - En: 1571 Molina 1    colotl - En: 1571 Molina 2    colotl - En: 1580 CF Index    colotl - En: 1595 Rincón    colotl - En: 1611 Arenas    colotl - En: 1629 Alarcón    colotl - En: 1645 Carochi    colotl - En: 1692 Guerra    colotl - En: 1692 Guerra    colotl - En: 1780 Clavijero    colotl - En: 17?? Bnf_362    colotl - En: 2004 Wimmer    

Descomposición


colo-tl

Palabras


colo    coloa    colochahui    colochoa    colochtia    colochtic    colochtontli    coloctic    colohuia    cololhuia    cololhuitihui    cololhuitihuitze    cololhuitimoteca    cololhuitinemi    cololhuitoque    cololiztli +    cololoa    cololoa +    cololoitihui    cololotica    


aaccayotl    ac mach tlacatl    acacalotl    acacapacquilitl    acacatl    acachachacatl    acachatl    acachiquihuitl    acacocoyotl    acacoyotl    acacuahuitl    acacueyatl    acacuiyatl    acahuatototl    acaiyetl    acalcuachpancuahuitl    acalcuachpanitl    acalcuauhyollotl    acalmaitl    acalpatiotl    


colomochcatl    colomoxcatl    colotlalpilmaxtlatl    

Paleografía


Colome - En: 1692 Guerra    colotl. - En: 1595 Rincón    colötl - En: 1645 Carochi    culutl; plural cuculu - En: 1547 Olmos_G    

Traducciones


Los alacranes - En: 1692 Guerra    Alacrán - En: 1780 Clavijero    métaphore du châtiment. - En: 2004 Wimmer    alacrán / alacrán [Yappan convertido en alacrán] - En: 1629 Alarcón    alacran. - En: 1571 Molina 2    Escorpion vulgarmente llaman Alacran - En: 17?? Bnf_362    escorpion, alacran. - En: 1571 Molina 1    VII-13 67, XI-87(2) 146 241 - En: 1580 CF Index    alacrán - En: 1611 Arenas    El alacran - En: 1692 Guerra    alacran. - En: 1595 Rincón    alacrán - En: 1645 Carochi    alacran - En: 1547 Olmos_G    

Textos en Temoa

92v 1437

tetepontvntli cequj nextic cequj iztaleoac cequj xoxouhquj nepapan in colotl navi in jma navi in jcxi quaquauhtvne cujtlapilmaxaltic in tlatvtonian nemj vel tecoco injc tequa omjlhujt eilhujtl in cevi in tlaitztiaian nemj in motvcaiotia [fol v


Glifos en Tlachia

MH: OCOTEPEC - 387_527r

Glifo - 387_527r_03

Lectura: colotl


Morfología: alacrán

Descomposicion: colo-tl

Contacto: labios

Cita: conlotl

https://tlachia.iib.unam.mx/glifo/387_527r_03

colotl 

Paleografía: colotl
Grafía normalizada: colotl
Tipo: r.n.
Traducción uno: alacrán
Traducción dos: alacran
Diccionario: Arenas
Contexto:ALACRAN
colotl = alacran (Nombres de animales venenosos, y savandijas: 1, 55)

colotl = alacran (Nombres de animales venenosos, y savandijas: 2, 151)

Fuente: 1611 Arenas
Notas: Esp: á--

Gran Diccionario Náhuatl [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [29-08-2020]. Disponible en la Web http://www.gdn.unam.mx/contexto/10465

MH: OCOTEPEC - 387_527r

Elemento: colotl


Sentido: alacrán

Valor fonético: colotl

https://tlachia.iib.unam.mx/elemento/02.02.32

colotl 

Paleografía: colotl
Grafía normalizada: colotl
Tipo: r.n.
Traducción uno: alacrán
Traducción dos: alacran
Diccionario: Arenas
Contexto:ALACRAN
colotl = alacran (Nombres de animales venenosos, y savandijas: 1, 55)

colotl = alacran (Nombres de animales venenosos, y savandijas: 2, 151)

Fuente: 1611 Arenas
Notas: Esp: á--

Gran Diccionario Náhuatl [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [29-08-2020]. Disponible en la Web http://www.gdn.unam.mx/contexto/10465

Tlachia [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [ref del 23-04-2024]. Disponible en la Web https://tlachia.iib.unam.mx/datos-glifos/colotl

Elementos en Tlachia

MH: AZTAHUAYAN - 387_841r

Elemento: colotl


Sentido: alacrán

Valor fonético: colotl

https://tlachia.iib.unam.mx/elemento/02.02.32

colotl 

Paleografía: colotl
Grafía normalizada: colotl
Tipo: r.n.
Traducción uno: alacrán
Traducción dos: alacran
Diccionario: Arenas
Contexto:ALACRAN
colotl = alacran (Nombres de animales venenosos, y savandijas: 1, 55)

colotl = alacran (Nombres de animales venenosos, y savandijas: 2, 151)

Fuente: 1611 Arenas
Notas: Esp: á--

Gran Diccionario Náhuatl [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [29-08-2020]. Disponible en la Web http://www.gdn.unam.mx/contexto/10465

MH: OCOTEPEC - 387_527r

Elemento: colotl


Sentido: alacrán

Valor fonético: colotl

https://tlachia.iib.unam.mx/elemento/02.02.32

colotl 

Paleografía: colotl
Grafía normalizada: colotl
Tipo: r.n.
Traducción uno: alacrán
Traducción dos: alacran
Diccionario: Arenas
Contexto:ALACRAN
colotl = alacran (Nombres de animales venenosos, y savandijas: 1, 55)

colotl = alacran (Nombres de animales venenosos, y savandijas: 2, 151)

Fuente: 1611 Arenas
Notas: Esp: á--

Gran Diccionario Náhuatl [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [29-08-2020]. Disponible en la Web http://www.gdn.unam.mx/contexto/10465

TOTOMIXTLAHUACAN - T_B

Elemento: colotl


Sentido: alacrán

Valor fonético: colo

https://tlachia.iib.unam.mx/elemento/02.02.32

colotl 

Paleografía: colotl
Grafía normalizada: colotl
Tipo: r.n.
Traducción uno: alacrán
Traducción dos: alacran
Diccionario: Arenas
Contexto:ALACRAN
colotl = alacran (Nombres de animales venenosos, y savandijas: 1, 55)

colotl = alacran (Nombres de animales venenosos, y savandijas: 2, 151)

Fuente: 1611 Arenas
Notas: Esp: á--

Gran Diccionario Náhuatl [en línea]. Universidad Nacional Autónoma de México [Ciudad Universitaria, México D.F.]: 2012 [29-08-2020]. Disponible en la Web http://www.gdn.unam.mx/contexto/10465