Buscar:  
Diccionarios:
Alarcón
Arenas
Bnf_361
Bnf_362
Bnf_362bis
Carochi
CF_INDEX
Clavijero
Cortés y Zedeño
Docs_México
Durán
Guerra
Mecayapan
Molina_1
Molina_2
Olmos_G
Olmos_V
Paredes
Rincón
Sahagún Escolio
Tezozomoc
Tzinacapan
Wimmer
Palabra: Palabra exacta  Inicio Cualquier parte
En: Náhuatl Grafía normalizada Traducción
Resultados

mati 

Paleografía: mati, nic
Grafía normalizada: mati
Prefijo: nic
Tipo: v.t.
Traducción uno: sentir / pensar en / alcanzarle a alguien
Traducción dos: sentir / pensar en / alcanzarle a alguien
Diccionario: Alarcón
Contexto:SENTIR
§ Tla xihuiqui, nohueltiuh cihuacoatl, cihuatequihua: tlè ticmati. Yè tehua[ ]tiez nican tochan, nican tocalitic, titetlacahuan, titetlayecolticahuan. Nican tipaquiz, nican tàhahuiaz: ye nican timòhuimolloz [huinelloz], ynehuan timoquechnahuaz (quittonezqui quechnahuàtequiz) yn tlamacazqui ce atl ytonal / yhuan yn xoxouhqui tlamacazqui; ye onimitzchichiuh, ye onimitztlacatlamili. §
Y tu mi hermana culebra (a las cuerdas), hembra que hazes officio de muger; que sientes desto. Aqui estarás muy de asiento, como en nuestra cassa y habitacion, que esclauos somos y trauajamos para otros(15). / Aqui te holgaràs, aqui tendras placer, que presto te rebolueras, y vna con otra como quien se abraça te enredaràs con el palo y ramas (con que esta armado y cubierto) que ya yo te compusse, ya te di ser y te acabé muy perfectamente.
(II, 8 Del encanto y conjuro que se vsan para caçar venados con lazos y las grandes supersticiones que en esto enbueluen, (214-7))

§ Onic-hualhuicac nomiccama, nomiccanacayo, inic àmo nicmatiz inic nech-ahuiltizque in nohueltihuan, in notlacaxillohuan; âmo nèhuatl in nech-huitequizque in nitlamacazqui, niquetzalcoatl: àtle ipan nitlamati: nèhuatl nitlamacazqui, niyaotl, nimoquequeloatzin, ca ye no izhtuitze nohueltihuan, notlacaxillohuan, ye quihualhuica in mohueltiuh in xochiquetzal, quihualhuica in ihiyo yez in iichca tlahuitec, in iicpateuh inic nechàahuiltizque. §
Para este efecto traygo, mis manos, y mi cuerpo insensible para no sentir los daños, o burlas, que me quisieren hazer mis hermanos, hombres como yo, que no es posible que me hieran y ofendan a mi, que soy sacerdote y el dios Quetzalcoatl o culebra con penacho, y que nada me puede hazer impression: yo soy el sacerdote, la misma guerra, para quien todo es burla y risa. / Ea que ya vienen mis hermanas hombres como yo, va trahe vna de ellas vn ramillete o plumero de rosas, que sea su respiracion; trae su sacudidor de algodon, y su ouillo de hilo para ofenderme(3)
(II, 1 Creen firmemente en la infabilidad de sus invocaciones y conjuros, (175-3))

§ Tla xihuallauh tlamacazqui ce tecpatl, tia xoconmatiti in nohueltiuh cuix ococh, ye niquixtitiuh, inic àmo nech-elehuizque yè huantin ixquichtin ioquichtihuan, âmo nech-elehuizque inic ve nichuicaz in chicnauhmictlan, in oncan nic-huicaz tlalli innepantla, inic oncan nic-macatiuh in moyohuallitoatzin, inic naucan nic-cuepaz. inic àmo quimatiz nèhuatl niyaotl, ninoquequeloatzin, inic ve nic-àahuiltiz, inic ye niquincuepaz, niquinmicacuepaz in niyaotl, ninoquequeloatzin, inic ye niquinmacaz, inic ye huallahuanizque. §
Ea, ya ven, sacerdote o demonio vn pedernal(5), ve a sauer si duerme ya mi hermana, que ya voy a sacarla para que no cudicien a mi mancebo, para que no me cudicie ninguno de sus hermanos, para que no me cudicien quando ya la lleue a los nueue profundos, que ya e de llebar al çentro de la tierra y es para entregarla alli a las tinieblas (i. al sueño) para que aunque la vuelva por quatro partes, no siente yo que soy la misma guerra, para quien todo es burla, y que ya dispongo burlas de todos, conuirtiendolos en otros, haziendoles quedar insensibles, yo que soy la misma guerra, burlador de todos, que los quiero ya entregar para que queden borrachos perdidos en (o) de tinieblas (i) de sueño.
(II, 2-1 Del encanto que vsan para echar sueño, (177-3))


PENSAR EN
§ Tlè ticmati? Chama yequene onihualla, nitlamacazqui, ninahualteuctli, niquetzalcoatl, nichualhuica tlamacazqui tlatlauhqui chichimecatl, tlatlauhqui tezcatl, ma tinech-elehuiliz, tlamacazqui ceatl ytonal. §
En que piensas agora? huelgate que ya finalmente he venido, yo, sacerdote, (ò demonio) principe de hechizeros, yo que soy el Dios Quetzalcoatl, (o culebra con penacho o cresta) y traygo al demonio (vt supra o la hacha porque es de cobre y reluze como espejo) chichimeco vermejo, espejo vermejo; no me cudicies (idest no me hieras) demonio cuya suerte son vna aguas (dizelo por el arbol).
(II, 3 Del conjuro, encanto o invocacion para cortar madera, (192-2))

§ Tlein ticmati nican? mitzcac moopochcopa nocontecaz yn tlamacazqui, tlatlauhqui chichimecatl. §
En que piensas agora? que ya a llegado el tiempo quando te arrojare a tus espinillas del bajo el lado yzquierdo al ministro que es el chichimeco colorado.
(II, 3 Del conjuro, encanto o invocacion para cortar madera, (192-3))


ALCANZARLE A ALGUIEN
§ Tlacuel tla xihuallauh, tlatlahuic chichimecatl, ca nican ycac tlamacazqui ceatl ytonal anquitlatizque, anquipòpolozque; tleyn ticmati tlatlahuic chichimecatl? ca nican nicyolitiz yn nohueltiuh yztac cihuatl. §
Los maestros de hazer cal y armar los hornos, par que en todo aya supersticion, cortan la madera vsando tambien de conjuro y entran hablando con la hacha como se sigue: A ti digo, chichimeco bermejo, que aqui esta el sacerdote para quemar y consumir este arbol; que se te alcansa chichimeco vermejo? con esto e de dar vida o engendrar a mi hermana la muger blanca (por la cal).
(II, 5 Del conjuro y encanto de los que arman hornos de cal, (197-1))

Fuente: 1629 Alarcón


Entradas


mati - En: 1547 Olmos_G    mati - En: 1547 Olmos_G    mati - En: 1547 Olmos_V ?    mati - En: 1547 Olmos_V ?    mati - En: 1547 Olmos_V ?    mati - En: 1547 Olmos_V ?    mati - En: 1547 Olmos_V ?    mati - En: 1551-95 Docs_México    mati - En: 1551-95 Docs_México    mati - En: 1551-95 Docs_México    mati - En: 1551-95 Docs_México    mati - En: 1551-95 Docs_México    mati - En: 1551-95 Docs_México    mati - En: 1565 Sahagún Escolio    mati - En: 1571 Molina 1    mati - En: 1571 Molina 1    mati - En: 1571 Molina 1    mati - En: 1571 Molina 1    mati - En: 1571 Molina 1    mati - En: 1571 Molina 1    mati - En: 1571 Molina 2    mati - En: 1571 Molina 2    mati - En: 1571 Molina 2    mati - En: 1571 Molina 2    mati - En: 1571 Molina 2    mati - En: 1571 Molina 2    mati - En: 1580 CF Index    mati - En: 1595 Rincón    mati - En: 1611 Arenas    mati - En: 1611 Arenas    mati - En: 1611 Arenas    mati - En: 1629 Alarcón    mati - En: 1629 Alarcón    mati - En: 1645 Carochi    mati - En: 1645 Carochi    mati - En: 1645 Carochi    mati - En: 1645 Carochi    mati - En: 1692 Guerra    mati - En: 1692 Guerra    mati - En: 1759 Paredes    mati - En: 1759 Paredes    mati - En: 1765 Cortés y Zedeño    mati - En: 1765 Cortés y Zedeño    mati - En: 1780 ? Bnf_361    mati - En: 1780 ? Bnf_361    mati - En: 1780 ? Bnf_361    mati - En: 1780 ? Bnf_361    mati - En: 1780 ? Bnf_361    mati - En: 1780 Clavijero    mati - En: 1780 Clavijero    mati - En: 17?? Bnf_362    mati - En: 17?? Bnf_362    mati - En: 1984 Tzinacapan    mati - En: 1984 Tzinacapan    mati - En: 1984 Tzinacapan    mati - En: 1984 Tzinacapan    mati - En: 1984 Tzinacapan    mati - En: 1984 Tzinacapan    mati - En: 1984 Tzinacapan    mati - En: 2002 Mecayapan    mati - En: 2002 Mecayapan    mati - En: 2002 Mecayapan    mati - En: 2002 Mecayapan    mati - En: 2002 Mecayapan    mati - En: 2002 Mecayapan    mati - En: 2004 Wimmer    

Paleografía


amo nicmati - En: 1547 Olmos_V ?    aticmatij - En: 2002 Mecayapan    aticmatij - En: 2002 Mecayapan    kimati - En: 1984 Tzinacapan    kimati - En: 1984 Tzinacapan    kitëmati - En: 1984 Tzinacapan    Mati, anic - En: 1571 Molina 2    mati, mo - En: 1551-95 Docs_México    mati, ni - En: 1645 Carochi    mati, nic - En: 1551-95 Docs_México    mati, nic - En: 1645 Carochi    mati, nic - En: 1759 Paredes    máti, nic - En: 1611 Arenas    mati, nic - En: 1629 Alarcón    Mati, nic - En: 1571 Molina 2    mati, nic - En: 1611 Arenas    mati, nic yn tlacuilolli - En: 1551-95 Docs_México    mati, nic-on - En: 1629 Alarcón    Mati, nic. - En: 1780 ? Bnf_361    mati, nic. - En: 1595 Rincón    mati, nino - En: 1645 Carochi    mati, nino - En: 1759 Paredes    Mati, nino - En: 1571 Molina 2    mati, nino - En: 1565 Sahagún Escolio    mati, nino - En: 1611 Arenas    Mati, nino - En: 1780 Clavijero    Mati, nino. - En: 1780 ? Bnf_361    mati, nitla - En: 1551-95 Docs_México    Mati, nitla - En: 1571 Molina 2    Mati, nitla - En: 1780 Clavijero    mati, nitla pesos - En: 1551-95 Docs_México    Mati, nitla. - En: 1780 ? Bnf_361    mati, nocon - En: 1551-95 Docs_México    mati, non - En: 1645 Carochi    Mati, n[i]c. - En: 1780 ? Bnf_361    momati - En: 1984 Tzinacapan    momati - En: 17?? Bnf_362    momati - En: 2002 Mecayapan    momati - En: 2002 Mecayapan    momatia - En: 17?? Bnf_362    nic, mati - En: 1571 Molina 1    nimati - En: 1692 Guerra    nimomati - En: 1692 Guerra    nino, mati - En: 1571 Molina 1    nino, mati - En: 1571 Molina 1    ninomati - En: 1547 Olmos_V ?    ninomati - En: 1571 Molina 1    Ninomati - En: 1571 Molina 2    Ninomati ytla itech - En: 1571 Molina 2    Ninomati. - En: 1780 ? Bnf_361    nite, ma_ti - En: 1571 Molina 1    nitla, mati - En: 1571 Molina 1    nitlamati - En: 1547 Olmos_G    nitlamati - En: 1547 Olmos_G    nitlamati - En: 1547 Olmos_V ?    nitlamati - En: 1547 Olmos_V ?    quimati - En: 2002 Mecayapan    tamati - En: 1984 Tzinacapan    tëmati - En: 1984 Tzinacapan    ytech ninomati - En: 1547 Olmos_V ?    

Traducciones


no saver - En: 1547 Olmos_V ?    ¡quién sabe! - En: 2002 Mecayapan    ¡quién sabe! (lit.: no sabemos) - En: 2002 Mecayapan    Saber, darse cuenta, oler, sentir. - En: 1984 Tzinacapan    Decidir, mandar - En: 1984 Tzinacapan    Tener precaución con la gente. - En: 1984 Tzinacapan    III-11, VI-145, IX-75 - En: 1580 CF Index    ¡de plano! - En: 2002 Mecayapan    Saber - En: 1765 Cortés y Zedeño    Aprovechar, ô saber - En: 1765 Cortés y Zedeño    v.t. tla-., / connaître. / savoir. / ressentir. / penser à. / contrôler. / avec préf. objet défini, mais sans objet exprimé, être conscient. / avec préf. objet indéfini tla-. et un locatif, éprouver les émotions propres à un lieu, faire l'épreuve de. / v.t. tê-., - En: 2004 Wimmer    Saber - En: 1984 Tzinacapan    ignorar algo. preterito: aonicma. vel. amo onicma. - En: 1571 Molina 2    saberse - En: 1551-95 Docs_México    pensar / saber - En: 1645 Carochi    saber / conocer / [saber] / decir y declarar lo que es público y notorio / parecer a / parecerle a / quedar en el albedrío de / querer / saber acerca de / saber la verdad / saberlo por tal / ser la verdad y lo que sabe / ser voluntad de / tenerse noticia de - En: 1551-95 Docs_México    saber / parecerle a uno (con N incorporado) / estimar (con N incorporado) / ïpan ~, tener una cosa por otra / juzgar (con N incorporado) / ïpan ~, considerar / chico~, sospechar / pensar / sentir / tener juicio - En: 1645 Carochi    saber / tener por - En: 1759 Paredes    saber - En: 1611 Arenas    sentir / pensar en / alcanzarle a alguien - En: 1629 Alarcón    saber algo. pre: onicma. - En: 1571 Molina 2    saber / pensar - En: 1611 Arenas    no saber firmar - En: 1551-95 Docs_México    ir a saber - En: 1629 Alarcón    Saber como quiera. - En: 1780 ? Bnf_361    saber. - En: 1595 Rincón    parecerle / pensar / àquën momati, desvergonzado / entender / hallarse bien en alguna parte - En: 1645 Carochi    parecer a / acostumbrarse a / parecerle a - En: 1759 Paredes    pensar dubdando si sera assi o no o encarniçarse. pre: oninoma. - En: 1571 Molina 2    pensar, pt. oninoma. oninomat. (65) - En: 1565 Sahagún Escolio    pensar - En: 1611 Arenas    Pensar. Item, Hallarse bien en alguna parte .... - En: 1780 Clavijero    Pensar con opinion, ó barruntar. - En: 1780 ? Bnf_361    saber - En: 1551-95 Docs_México    contrahazer a otros, o dezir gracias y donaires o traçar algo. pret: onitlamat. - En: 1571 Molina 2    Saber - En: 1780 Clavijero    saber [el pago en pesos] - En: 1551-95 Docs_México    Saber como quiera. - En: 1780 ? Bnf_361    saber - En: 1551-95 Docs_México    saber el camino para alguna parte - En: 1645 Carochi    Saber, ó sentir algo. - En: 1780 ? Bnf_361    Hallarse, acostumbrarse. - En: 1984 Tzinacapan    Acostumbrarse à algo, esto es avituarse tambien - En: 17?? Bnf_362    hallarse, acostumbrarse; haber - En: 2002 Mecayapan    hallarse, acostumbrarse; haber - En: 2002 Mecayapan    Hallarse bien en una parte - En: 17?? Bnf_362    saber como quiera. - En: 1571 Molina 1    yo se - En: 1692 Guerra    yo me allo - En: 1692 Guerra    pensar con opinion. - En: 1571 Molina 1    barruntar. - En: 1571 Molina 1    pensar ser asi o asi - En: 1547 Olmos_V ?    encarniçarse. - En: 1571 Molina 1    pienso, o sospecho. preterit: oninoma - En: 1571 Molina 2    aficionarse, o acostumbrarse a alguna cosa. prete: ytla itech oninoma. - En: 1571 Molina 2    Encarnizarse. - En: 1780 ? Bnf_361    menospreciar. - En: 1571 Molina 1    saber como quiera. - En: 1571 Molina 1    saber - En: 1547 Olmos_G    saber o sentir algo - En: 1547 Olmos_G    saver - En: 1547 Olmos_V ?    saber - En: 1547 Olmos_V ?    saber; calar (fig.) - En: 2002 Mecayapan    Recuperar el sentido - En: 1984 Tzinacapan    preocuparse, darse cuenta que alguien habla de sí - En: 1984 Tzinacapan    vsar - En: 1547 Olmos_V ?    

Textos en Temoa

61v 386

mati tleyn ye anquitta cuix anquicaquia i ye huecauh cuix amechilhuica amonahuan in amottahuan in tlahtolli tleyca in ahmo anquintlacamati in Padreme cuix antemiqui cuix ancochitlehua In axcan ma oc onquiça ma oc ontlami in tequitl in tlacoyotl in itloctzinco inahuactzinco in ipalnemohuani in icelteutl in Dios